امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 400

دارد.

امام علیه السلام برای اصلاح بعد اقتصادی جامعه و پدید آوردن روابط سالم اقتصادی در جامعه، باید اموری را در جامعه، حذف و اموری دیگر را ایجاد می فرمود. برای روشن شدن این مطلب، چهار شاخص به عنوان شاخصهای عمده در سیاست اقتصادی امام علی علیه السلام مورد بررسی قرار می گیرد.

یک. مبارزه با زیاده طلبی و ممانعت از ایجاد روحیه تکاثر در جامعه

مناسبتهای اقتصادی در هر جامعه، نقش تعیین کننده ای در وضعیت زندگی مردم دارد؛ یعنی جامعه ای که مناسبات و روابط اقتصادی آن بر اساس برنامه های عادلانه شکل گیرد و روحیه تکاثر در آن جامعه فراگیر نشده باشد و در نتیجه، طبقه ای فقیر و محروم از همه چیز و طبقه ای دیگر، برخوردار از تمامی امکانات زندگی مادی نباشند، با جامعه ای که بر اساس برنامه های غیر عادلانه، دو طبقه دارا و فقیر دارد، کاملاً متفاوت است.

امام علی علیه السلام می خواست جامعه ای را که امت اسلام در آن زندگی می کنند، جامعه ای سالم گرداند و این امر، در گرو اصلاح اساسی در بعد اقتصادی بود؛ از این رو سعی کرد زمینه های تکاثر و زیاده طلبی را در جامعه از بین ببرد. آن امام علیه السلام در قسمتی از عهدنامه اش به مالک اشتر می فرماید:

... و جز این نیست که ویرانی زمین، در نتیجه فقر و احتیاج مردم آن است و جز این نیست که مستمندی و نیازمندی مردم آن، در اثر متوجّه شدن جانهای والیان به طمع ورزی و جمع مال و بدگمانی آنها به باقی ماندن خود در حکومت و کمی عبرت آموزی ایشان از امور عبرت انگیز روزگار حاصل می گردد... .(1)

اگرچه امام علی علیه السلام طمع ورزی و مال اندوزی والیان را عامل فقر و محرومیّت مردم قلمداد فرموده اند، اما قطعا این رابطه، منحصر در والی نیست، بلکه نتیجه پدیدار