امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 403

خود توصیه می فرمود در آبادانی زمین بکوشند که این امر موجب فراهم آمدن فرصتهای شغلی لازم در جامعه و بالارفتن تولید و ارزاق عمومی و نیز درآمد عمومی جامعه می شود. ثانیا، به آنان توصیه می فرمود در امر خراج و مالیات، جانب اعتدال را رعایت کنند تا خود خراج و مالیات، موجب فقر مردم را فراهم نسازد. بدین جهت، چنین سفارش فرمود:

هرگز به خاطر مالیات، لباس تابستانی و زمستانی مردم را نفروشید و رزقی را که می خورند، از آنها نگیرید و چارپایی را که با آن به کار مشغولند، از دستشان خارج نسازید و هرگز به خاطر یک درهم، به احدی از آنان تازیانه مزنید و ایستاده نگه ندارید و از اثاث زندگی آنان، چیزی را نفروشید؛ زیرا روش ما آن است که با گذشت و اغماض، مالیات را از مردم بگیریم.(1)

حال، این سؤال مطرح می شود که امام علیه السلام چگونه به امر درآمدهای عمومی و بالابردن آن می پرداخت؟ امام علیه السلام دو امر را در این باره مد نظر قرار داد: یکی آبادانی زمین و دیگری، قرار دادن پاداش برای کسی که کار می کند؛ یعنی حرمت دادن به کار و معرفی آن به عنوان امری ارزشی. امام علیه السلام می فرمود:

... سپس مقدار رنج و کار هر یک از آنان را برای خودش منظور بدار و کار و رنج کسی را به دیگری نسبت مده و هرگز مانع آن مباش که او کار خود را به انجام رساند. نباید بزرگی کسی، تو را بر آن دارد که رنج و کار کوچک او را بزرگ شماری و یا فرودستی و پستی کسی، موجب شود که تو کار بزرگ او را کوچک بشماری.(2)

پس، آبادی زمین و پاداش عادانه برای کار، دو اصل منطقی بود که علی علیه السلام می خواست جامعه سالم را بر پایه آن دو استوار سازد.