امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 415

با توجه به آنچه گذشت، آیا عاقلانه ترین راه، همان نبود که امیرالمؤمنین علیه السلام در پیش گرفت؟ آیا بهترین راه، غیر از این بود که از اصل آزادگی منحرف نشود، قصاص قبل از جنایت نکند و به دست دو شیخ بدنام و مالدار، سند برائت و طهارت نسپارد و آنها را بر جان و مال و آبروی مردم مسلّط نسازد و فرصت دهد تا باطن خود را بروز دهند و در میدان نبرد، پس از کوشش فراوان در راه مسالمت و اجتناب از کشتار، عاقبت، آنان را با شمشیر، خاموش سازد؟

خلاصه این که امام علیه السلام پس از جنگ جمل و پیروزی کم نظیری که بر دشمنان خود یافت، به مراتب، قویتر و مسلّط تر و بر کرسی خلافت، مستقرتر، از این میدان برگشت.(1)

2. رویارویی با معاویه (جبهه قاسطین)

اشاره

بعد از به خلافت رسیدن امام علی علیه السلام و بیعت مردم با او، امام علیه السلام از معاویه که از طرف خلفای پیشین، بر شام حکومت می کرد، خواست تا از مردم برای امام علیه السلام بیعت بگیرد،(2) امّا معاویه طی نامه ای اعلام کرد که من در صورتی چنین می کنم که تو قاتلان عثمان را به ما معرفی کنی تا به مجازات برسانیم، والاّ میان ما و شما جز شمشیر حکم نخواهد کرد.(3) آنگاه که این نامه به امام علیه السلام رسید، دستور داد تا آن را در مسجد برای مردم بخوانند. فریادهایی از اطراف مسجد بلند شد که «ما همه عثمان را کشتیم؛ زیرا از اعمال او ناراضی بودیم».(4)

امام علیه السلام جواب نامه معاویه را فرستاد و در آن، خود را از اتهام قتل عثمان و مساعدت در آن، مبرّا دانست و علت این نسبتها از جانب معاویه را تعدّی نسبت به

1- . حسن صدر، مرد نامتناهی، ص168-171.
2- . فیض الاسلام، ترجمه نهج البلاغه، نامه 8 و 75.
3- . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج15، ص74.
4- . طه حسین، علی و فرزندانش، ص83.