امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 423

«رأی راست آن بود اگر می پذیرفتید». شما در برابر دستور و نظریه من امتناع ورزیدید؛ مانند امتناع مخالفان ستمکار و طردکنندگان حقیقت و گنهکاران؛ تا جایی که انسان خیرخواه درباره خیرخواهی خود به تردید افتاد و آتش زنه از بیرون آوردن شراره امتناع ورزید. مثل من و شما چنان شد که برادر هوازنی (درید بن صمه) گفته است: من دستور خود را در منعرج اللوی به شما گفتم و شما نصیحت مرا درک نکردید، مگر روز فردا [که کار از کار گذشته بود].(1)

آری! بسیار دشوار است که فردی مانند عمروعاص که باطل محض و مجسمه فساد و مکر و فریب بود، برای شخصی چون علی علیه السلام که مجسمه حقیقت و عدالت و انسانیت بود، سرنوشت تعیین کند و سخت تر از آن، زمانی است که امام علیه السلام همه اینها را به مردم یادآور شده بود، امّا آنان نصیحتهای امام علیه السلام را آویزه گوش خویش قرار نداده بودند. تأسف بارتر از همه اینها، کسانی که به توصیه های امام علیه السلام مبنی بر عدم انتخاب ابوموسی برای حکمیت توجه نکردند و اصرار داشتند که ابوموسی داور باشد، بعدها در مقابل امام علیه السلام خروج کردند و گروه خوارج را تشکیل دادند.

3. رویارویی با خوارج (جبهه مارقین)

اشاره

همان گونه که گذشت، در جنگ صفین در آستانه پیروزی امام علیه السلام و شکست معاویه، به پیشنهاد عمروعاص قرآنها را بر نیزه کردند و سرنوشت جنگ را تغییر دادند. کسانی که فریب این نیرنگ معاویه را خوردند و امام علیه السلام را تهدید کردند، رسوایی حکمیت را دیدند و به اشتباه خود پی بردند، امّا درنیافتند اشتباه در کجا بود. از این رو نمی گفتند خطای ما این بود که تسلیم نیرنگ معاویه و عمروعاص شدیم و جنگ را متوقف کردیم، و نمی گفتند پس از قرار حکمیت، در انتخاب داور خطا کردیم، بلکه می گفتند انتخاب این دو نفر به عنوان داور در دین خدا خلاف شرع و کفر بود؛ حاکم منحصرا خداست، نه انسانها. از این رو به نزد علی علیه السلام آمدند و گفتند ما نفهمیدیم و تن به حکمیت دادیم؛ هم تو کافر شدی، هم ما؛ ما توبه کردیم، تو هم