امامت پژوهی: بررسی دیدگاه امامیه٫ معتزله و اشاعره صفحه 73

به این مقام نیست.(1)

3. امامت، آخرین مرحله سیر تکاملی انسان

اشاره

قرآن مجید، اهمیت خاصی برای امامت قائل است و آن را آخرین مرحله سیر تکاملی انسان شمرده است که تنها پیامبران اولوالعزم به آن می رسند: ﴿وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ﴾؛(2) (به خاطر بیاورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگون آزمود و او به خوبی از عهده آزمایش برآمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم، ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانی قرار بده) خداوند فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی رسد (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصومند، شایسته این مقامند.)

امام کیست؟

از آیه مورد بحث، چنین استفاده می شود که مقام امامت اعطا شده به ابراهیم علیه السلام بعد از پیروزی در همه این آزمونها، برتر از نبوت و رسالت او بوده است.

امامت، معانی مختلفی دارد که جامعترین تعریف آن تعریفی است که مرحوم شیخ مفید در اوائل المقالات فرموده است:

امامان، جانشینان پیامبر در تبلیغ احکام، برپاداشتن حدود الهی، پاسداری از دین خداوند و تربیت نفوس بشرند.(3)

در این تعریف، عنصر هدایت و رهبری معنوی و تربیت استعدادهای بشر در راه رشد و تعالی انسانی، در کنار عنصر سیاسی و مدیریت اسلامی آمده و امامت، به مفهوم «نبوت، منهای دریافت وحی» تلقّی شده است.

1- . ر.ک: علامه امینی، الغدیر، ج7، ص131-153؛ علامه حلی، کشف المراد، ص366.
2- . بقره/ 124.
3- . شیخ مفید، مصنفات الشیخ المفید، ج4، ص65.