اصول دین و وسیله النجاه صفحه 20

]مَا أُرِیدُ مِنْهُم مِن رِزقٍ وَمَا أُرِیدُ اَن یُطْعِمُونَ[.(1)

پس واضح شد که می توان بگوییم خداوند متعال لم یزل (یعنی همیشه) عالم و قادر است، و نمی توان بگوییم خداوند لم یزل مُرید (یعنی اراده کننده) است. چون مرید از مراد منفک و جدا نیست.

کسی که بگوید خداوند همیشه مرید است (یعنی آن را مانند علم و قدرت بداند) همیشه برای خدا مرادی قرار داده، و آن شرک است. خداوند همیشه عالم و قادر بود پس خواست و اراده فرمود. و به همین نکته واضح امام صادق† تذکر و ارشاد فرموده اند.(2)

و امام هشتم حضرت رضا† فرمودند:

مشیت و اراده از صفات فعل است. کسی که گمان کند خداوند همیشه مرید و شائی است، او موحد نیست.(3)

و امام هشتم حضرت رضا† مباحثه مفصلی با سلیمان مروزی در این مقوله داشتند. سلیمان مروزی قائل به اراده ازلیه بود و آن را مانند علم و قدرت می دانست. امام هشتم† او را با براهین واضحه عقلیه و قرآنیه رد کردند و بطلان کلام او را واضح فرمودند.

هر که آن را بخواهد به عیون اخبار الرضا †(4) و توحید صدوق(5) مراجعه فرماید. مرحوم علامه مجلسیŠ نیز در بحار آن را نقل فرموده و بیانات شریفه ای در شرح آن دارد.(6)

پس صحیح نیست که ما مرید را در ردیف عالِم و قادِر ذکر نماییم و در بیان صفات ثبوتیه بگوییم:

عالم و قادر وحی است و مرید و مدرک هم قدیم و ازلی، پس متکلم دان صادق

مرید و متکلم از صفات فعل است نه از صفات ذات که همیشه ثابت است.

صفات سلبیه

1- الذاریات (51)، آیه 57: من از خلقتشان رزق و طعام بر خود نخواستیم.
2- ر.ک: التوحید، ص146، ح15 (باب 11)؛ بحارالأنوار، ج4، ص144، ح16 (باب چهارم از ابواب الصفات از کتاب التوحید).
3- التوحید، ص338، ح5 (باب 55) ؛ بحارالأنوار، ج4، ص145،ح18.
4- عیون اخبار الرضا†، ج1، ص179، ح1 (باب 13).
5- التوحید، ص441، ح1(باب 66).
6- بحارالأنوار، ج10، ص329، ح2 (باب 19 از ابواب احتجاجات أمیرالمؤمنین† از کتاب الاحتجاج).