امامت و ولایت حضرت علی علیه السلام صفحه 9

ز) نقش اصحاب ائمه در تدوین حدیث

ائمّه اطهارعلیهم السلام پس از رفع ممنوعیت مذکور، با شدّت بیشتری به نشر وگسترش احادیث صحیح، اهتمام ورزیده وبه تربیت شاگردان پرداختند. این امر در زمان امام باقرعلیه السلام وبخصوص امام صادق علیه السلام به بالاترین سطح خود رسیده بود، تا جایی که تعداد شاگردان امام صادق علیه السلام را چهار هزار نفر گفته اند. اصحاب وشاگردان آن حضرت، بیشترین نقش را در ترویج روایات صحیح داشته اند واکثر روایات شیعی از زبان ایشان نقل شده است. حسن بن علی وَشّاء گوید: در مسجد کوفه، نه صد دانشمند را دیدم که همگی می گفتند: «حدّثنی جعفر بن محمد». (1)

در زمان امامان بعد نیز در هر زمان ومکان که فرصتی پیش می آمد، شیعیان ودوستداران اهل بیت، به شنیدن وحفظ وضبط سخنان ایشان همت می گماشتند. به طوری که وقتی امام رضاعلیه السلام در نیشابور حدیث معروف «سلسله الذهب» را بیان می فرمودند، بنابر برخی نقل ها، هفتاد هزار قلم برای نوشتن آن از قلمدان بیرون آمد.

به تدریج احادیث نزد اصحاب ائمّه علیهم السلام جمع آوری می شد وهر کس مجموعه ای از روایات را نزد خود نگهداری می کرد وبدین ترتیب، نخستین جوامع روایی شیعه به وجود آمد وهمین ها زمینه ساز کتاب های مفصّل روایی و از جمله کتب معروف چهارگانه شیعه، یعنی «کافی»، «من لا یحضره الفقیه»، «تهذیب» و«استبصار» شدند.

ح) نقش ایرانیان در تدوین حدیث

آنچه در این زمینه قابل توجّه است، شدّت اهتمام ایرانیان به امر تنظیم وتدوین احادیث می باشد. گرچه شنوندگان مستقیم روایات بیشتر غیر ایرانی بوده اند، امّا در نهایت، در حفظ وضبط وترتیب دادن به آن ها، ایرانیان بیشترین تلاش را کرده اند. تا جایی که نویسندگان کتاب های چهارگانه شیعه همگی ایرانی هستند. وحتی کتاب های حدیثی مهم غیر شیعه نیز، غالباً توسّط ایرانیان تألیف شده است.