ولایت از دیدگاه قرآن و حدیث جلد 2) صفحه 8

حافظان اصلي كتب و دين حضرت حق عزّاسمه در استقرار و استمرار فيمابين خلايق عالم خاندان وحي و نبوّت يعني حضرات ائمه معصومين عليهم‌السلام مي‌باشند و در حقيقت ولايت حقيقي و واقعي حضرت حق بر جهان هستند و اين ولايت در آيات مبارك قرآن كريم در سُوَرِ مختلف بيان شده است آن جا كه مي‌فرمايد: «اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ امَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكوةَ وَ هُمْ راكِعُونَ»(6) به درستي كه سرپرست و ولي شما تنها خداست و پيامبر او و آن‌ها كه ايمان آورده‌اند، همانا كه نماز را بر پا مي‌دارند و درحال ركوع، زكات مي‌دهند. اين آيه مباركه به طور سلسله‌وار و به ترتيب ولايت را از خداي تبارك و تعالي آغاز و بعد از آن از ولايت پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله و آن گاه ولايت آنان كه ايمان حقيقي و واقعي به خدا و رسول دارند و نماز بپامي‌دارند و در هنگام ركوع زكوة مي‌دهند اكثر مفسرين چه عامّه و چه اماميه همگي به اتفاق قائل هستند كه اين آيه مباركه در شأن شخصيت بزرگوار حضرت اميرالمؤمنين علي عليه‌السلام نازل شده است. ولايت از نظر فرهنگ غني اسلام به معني دوستي و محبت و سرپرستي و صاحب اختيار بودن و همچنين اختيار داشتن ولي خداوند بر مــردم است، در آيــه مبــاركه به سـه خصوصيّت ويژه استناد فرموده است:

1 ـ همان ايمان آورندگاني كه ايمانشان تبلور عيني دارد.

2 ـ اقــامـه نمــاز مي‌كننــد و در انجــام فـريضـه نمـاز جـز خلـوص و ارتبـاط بـا ذات كبـريـايي هيـچ وابستگــي ديگــر نــدارنــد.

3 ـ و اداء زكوة مي‌كنند و به تكليف واقعي خود عمل مي‌نمايند يعني در هنگام يك امر وجوبي، ايثار واقعي مي‌نمايند و فرمان ديگري را در محل خودش به انجام مي‌رسانند، در قرآن كريم هر جا نامي از ولايت آمده به صورت تصرف يا محبت و دوستي مطرح و عنوان شده است و لذا با اين تفسير، پيامبر و امام معصوم مي‌باشند كه از مؤمنين بر خودشان بيشتر تصرف و ولايت دارند، آن‌گونه كه مي‌فرمايد: «اَلنَّبِيُّ اَوْلي بِالْمُؤْمِنينَ مِن اَنْفُسِهِم» (7) پيامبر صلي‌الله‌عليه‌و‌آله از خود مؤمنين، بر خودشان اولويت و برتري دارد، بنابراين ولايتي كه در اين آيات مباركه ذكر شده است، عنوان تصرف جامع‌الاطراف و همه‌جانبه دارد و بنا به نقل اكثر مفسّرين اعم از عامّه و اماميه آيه مباركه ولايت در شأن مولي‌الموحدين حضرت اميرالمؤمنين علي عليه‌السلام كه انگشتري خود را در هنگام نماز و در حال ركوع به سائل بخشيد، نازل شده است .

استدلال تفسيري و عقلاني

ممكــن است در ذهــن افــراد تــداعــي شــود كــه در آيـه ولايت «اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّه‌ُ...» دو جمله «وَ للَّذينَ امَنُوا» و «اَلَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلوة» چرا براي يك نفر به صورت جمـع آمــده و استعمــال شــده است و لفــظ الذّين دو بــار تكرار شده و به صورت جمــع آمــده است در جـواب اين سؤال موارد ذيل مطرح است:

1 ـ حضرت حق جلّ جلاله در ابداع و ايجاد و معجزه قرآن خود دخالت داشته و هيچ‌كس را قدرت پديدآوردن هيچ موجودي را نداشته و ندارد و از جمله يكي از كتب آسماني كه قرآن كريم و عظيم و مجيد مي‌باشد به اعتبار قدرت قهاريت او عزّ اسمه پديد آمده و حضرت ذوالجلال به ارائه خود چنين توصيف زيبايي را فــرمــوده و هيــچ‌كس را نــرســد كــه اعتــراض نمــايد و لــذا بــه صورت يك امر مطاع و دستور از جانب مولاي بر بندگان جاري و ساري گشته است و بـايــد بنـده فـرمـوده مولا را با جان و دل پذيرا باشد.

2 ـ در برخي آيات قرآن كريم خطاب آيه و شأن نزول آن به يك نفر بوده امّا به صورت جمع آمده و اين‌گونه خطاب‌ها بر اساس رعايت شئونات اخلاق و ادب اسلامي در جهت تثبيت شخصيت ولايت و پيروان ولايت از ناحيه حي سبحان جل جلاله عنوان شده است .

3 ـ علامه طباطبايي (ره) در تفسير ارزشمند خود ذيل آيه مباركه «يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا اِلَي الْمَدينَـةِ لَيُخْرِجَنَّ الاَْعَزُّ مِنْهَا الاَْذَلَّ»(8)

مي‌فــرمــايــد: اگــر به مدينــه بــرگشتيــم كه البتّــه برمـي‌گـرديـم، مسلما و حتما طايفه‌اي كه عزيزتر است طايفه ذليل‌تر را بيرون خواهد كرد. در اين جــا مــوارد ادبـي آيه را شرح مي‌دهيم تــا مطلـب مــورد بحث روشن شود .