امام شناسی صفحه 257

بسیار جامع، مفید و سودمند خواهد بود.(1)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و آیات متشابه

دومین دسته از آیات متشابه در قرآن کریم مربوط به ختم رسل، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله) است. گرچه در این آیات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) مورد خطاب قرار می گیرد اما هدف از نزول آن، مختلف است: گاهی برای تعلیم مؤمنان و گاهی برای تهدید کافران است و همگی از یک قاعده زیبای روان شناسی «القاء غیر مستقیم» پیروی می کند؛ زیرا در بسیاری موارد، آثار تربیتی تعلیم غیر مستقیم و تأثیر پذیری آن، فراتر و بهتر از تعلیم مستقیم خواهد بود. این روش صحیح به صورت یک ضرب المثل معروف در آمده است: «ایاک اعنی و اسمعی یا جاره» یعنی: مخاطب من تو هستی ولی مقصود حقیقی من همسایه است. در زبان فارسی نیز این ضرب المثل به کار می رود و در روایات به این قاعده زیبای روان شناسی اشاره شده است.

عن الامام الصادق (علیه السلام) : ان الله بعث نبیه بایاک اعنی و اسمعی یا جاره؛(2)

خداوند متعال پیامبر خود را به شیوه ضرب المثل معروف «مخاطب من تو هستی ولی همسایه بشنود» مبعوث نمود.

قال الامام صادق (علیه السلام) نزل القرآن بایاک اعنی و اسمعی یا جاره؛(3) قرآن با این ضرب المثل معروف نازل شده است «مخاطب من تو

1- . رجوع کنید: تنزیه الانبیاء، سید مرتضی علم الهدی، عصمهً الانبیاء و الرسل، علامه سید مرتضی عسگری؛ عصمهً الانبیاء فی القرآن، آیه الله سبحانی، پیام قرآن، آیت الله مکارم شیرازی، ج 7، ص103 الی 180؛ عصمت از دیدگاه شیعه و اهل تسنن، مجمع جهانی شیعه شناسی، فصل چهارم.
2- . بحارالانوار، ج 110، ص276.
3- . البرهان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص50.