دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت صفحه 35

شیء ممکن دیگری است، آن ممکن شریف تر باید پیش از او موجود باشد؛

نتیجه: از مشاهده انبوه انسان هایی که تنها برخی از کمالات را دارند، به اصل وجود امام پی می بریم.(1)

تفاوت دو قاعده لطف و امکان اشرف

یکم. قاعده لطف، بیش تر به بُعد اجتماعی و حکومتی و هدایت تشریعی و ظاهری امام، نظر داشت؛ در حالی که قاعده امکان اشرف، ناظر به بُعد وجودی، تکوینی و باطنی امام است.

دوم. از ویژگی های مهم برهان امکان اشرف، این است که همراه با اثبات اصلِ وجود امام، استمرار وجود مبارک او را در گستره عالم بشریّت تا آخرین فرد انسانی نیز ثابت می کند.(2) این برهان، با نگاه به کلّ هستی، ساختمان آن را به گونه ای می یابد که جایگاه وجود امام، ذاتاً، پیش از سایر انسان ها است؛ در حالی که قاعده لطف، با نگاه به وجود آفریدگار و ذات و صفات کمالی او، در می یابد که لازمه هدفمندی خلقت و تکلیف، وجود حتمی و مستمرّ امام است.

پیشینه بحث

سرنخ و ریشه های این قاعده، در سخنان ارسطو به چشم می خورد؛(3) حکمای اشراقی نیز، توجه خاصی به آن داشته اند؛ اما زمانی که حکمای

1- شالوده برهان، به صورت بالا، در منابع حکمت و فلسفه آمده است. رک: شیروانی، ترجمه و شرح نهایه الحکمه، ج 3، ص 363.
2- رضوی، امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف در نظام آفرینش، ص 65.
3- «و اجماله لامام الباحثین ارسطو من اشاره اشار إلیها فی کتاب السماء و العالم، ما معناه انّه یجب أن یعتقد فی العلویات ما هو الاکرام لها و الأشرف» . شهاب الدین سهروردی، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 1، ص 435.