- پیشگفتار 1
- اشاره 4
- صورت برهان لطف محصّل 10
- مشروح برهان لطف و اثبات مهدویّت 11
- صورت برهان لطف مقرّب 11
- تعریف لطف 12
- اقسام لطف 13
- اشاره 13
- لطف محصّل 14
- پیش فرض های قاعده لطف محصّل 14
- اشاره 14
- طرح برهان لطف محصّل در اثبات اصل امامت 20
- اشاره 21
- لطف مقرّب 21
- تفاوت لطف مقرّب و محصّل 22
- پیش فرض های قاعده لطف مقرّب 23
- طرح برهان لطف مقرّب و اثبات اصل امامت 27
- قاعده لطف و اثبات مهدویت 28
- اشاره 33
- صورت برهان امکان اشرف 34
- تفاوت دو قاعده لطف و امکان اشرف 35
- پیشینه بحث 35
- بیان مفردات 38
- اشاره 38
- انگیزه طرح و جایگاه قاعده 40
- براهین قاعده 41
- فرزانگان و قاعده امکان اشرف 43
- اثبات وجود امام از طریق برهان امکان اشرف 45
- کارایی قاعده بر اثبات مدعا 46
- اثبات پیش فرض 47
- نتیجه گفتار در آینه روایات 54
- رد پای قاعده امکان اشرف در کلا م و فلسفه مسیحیت 56
- صورت برهان واسطه فیض 59
- تفصیل برهان واسطه فیض 60
- فیض در متون دینی 61
- فیض در لغت 61
- فیض در اصطلاح 62
- انگیزه طرح مباحث فیض 65
- تاریخچه 67
- اشاره 70
- برهان لزوم واسطه در فیض 70
- پیش فرض های براهینِ اثبات واسطه در فیض 74
- ویژگی های نخستین صادر از منظر حکیمان 77
- تعبیرهای متون دینی از نخستین صادر (واسطه فیض) 80
- اشاره 80
- دو. النور 81
- مرحله یکم: پذیرش اصل نظام اسباب 84
- اشاره 84
- ائمه علیهم السلام و واسطهء در فیض 84
- مرحله دوم: اعتقاد به آفرینش نظام مند و واحد بودن نخستین صادر 86
- مرحله سوم: برتری و شایستگی وجود نوری انبیاء و ائمه علیهم السلام 87
- مرحله چهارم: برخورداری نبی، ولیّ و امام علیه السلام از تصرف تکوینی 89
- مصداق نخستین صادر (واسطه در فیض) از نظر متفکران مسلمان 92
- اشاره 92
- معنای صحیح واسطه در فیض 99
- نتیجه و جمع بندی نهایی 107
- صورت برهان 109
- یادآوری معنا و مقام امام 110
- همخوانی امام شریعت با انسان کامل طریقت 113
- ریشه های اندیشه انسان کامل 115
- تعریف و پیشینه اصطلاح انسان کامل 117
- اشاره 117
- حقیقت انسان و جایگاه او در هستی 120
- ضرورت وجود مستمرّ انسان کامل در پهنه هستی 121
- ضرورت انسان کامل از دیدگاه عرفان 123
- اشاره 123
- مراتب عرفانی یا چینش نظام هستی 124
- اجمال چینش هستی از نظر عارف 124
- تفصیل چینش هستی از نظر عارف 126
- مقام اول: مقام ذات 126
- مقام دوم: تعین اول 128
- مقام سوم: تعین ثانی 130
- مقام چهارم: عالم عقل (ارواح) 133
- مقام پنجم: عالم مثال (برزخ) 133
- دلیل اول (مشاهده در آینه تمام نما) 137
- اشاره 137
- طرح و اثبات پیش فرض های برهان انسان کامل 138
- دلیل دوم ولیّ اسم خدا و مایه بقاء عالم 145
- دلیل سوم میوه و غرض خلقت 150
- اشاره 150
- در هر زمان، تنها یک انسان کامل، قائم است 155
- اشاره 157
- الف. سیما و اوصاف پیشوایان الهی در قرآن 157
- تطبیق انسان کامل بر امام علیه السلام 157
- ج. سیما و اوصاف انسان کامل در فرهنگ عرفانی 170
- نتیجه 178
- اشاره 192
- گونه های دلایل نقلی اثبات مهدویّت 195
- اشاره 199
- یکم. دستور مطلق و همیشگی بر اطاعت از ولیّ امر 199
- دوم. همواره با صادقین باشید 203
- سوم. وعده پیروزی صالحان و حکومت جهانی 210
- چهارم. وجود همیشگی امام؛ لازمه استمرار عهد الهی 214
- پنجم. وجود یک هادی برای هر قوم 215
- ششم. قیامت و امام اختصاصی برای هر قوم 216
- یکم. خبر از امامان دوازده گانه 218
- اشاره 218
- دوم. همراهی همیشگی فردی از عترت با قرآن 226
- سوم. تکلیف همیشگی بر شناخت امام زمان 235
- سخن آخر 238
می شود؛ نه غیر آن».(1)
وی، هم چنین در جایی دیگر، اصل نظریه فیض و لزوم واسطه در آن را یادآور شده(2)و پیدایش کثرت در فیض و مستفیض را به تحقق واسطه، مستند کرده است.(3)
در میان فرق اسلامی نیز، اسماعیلیه و قرامطه به نظریه فیض توجه داشته اند. به عقیده آنان، خداوند، عالم را مستقیماً خلق نکرده؛ بلکه ابتدا عقل کل را ایجاد کرده و از آن، نفس کل، و از نفس کل نیز ماده را آفریده است. این گروه از شیعه اسماعیلی، به شیوه امیرالمؤمنین علیه السلام، بدون آن که معتقد به ممازجت و اختلاط خداوند با مخلوقات باشند، باری تعالی را در هر چیز و با هر چیز می دانستند؛ همان طور که واحد در هر عدد و معدودی حاضر است؛ ولی خودش عدد نیست.(4)
برهان لزوم واسطه در فیض
اشاره
از آن جا که فیض و واسطه در آن، جایگاه ویژه ای در مباحث حکمت و عرفان دارد، لذا حکیمان و عارفان با تقریرهای گوناگون به اثبات و لزوم واسطه در فیض پرداخته اند.
فیلون، خداوند را در اوج، و عالم جزئیات را در فرود و پستی می داند و تصریح می کند که پیدایش عالم، تناسبی با ساحت الهی ندارد. پس واسطه یا واسطه هایی - مانند قوای الهی، ملائکه، جن و…- در خلق عالم و تدبیر
1- فارابی، کتاب نصوص الکلم (المجموع للمعلم الثانی)، ص133.
2- ابن سینا، المباحثات، صص66 _ 65.
3- ابن سینا، شرح اثولوجیا (ارسطو عند العرب) ؛ ص119.
4- عمید موسی، حاشیه رساله در حقیقت و کیفیت سلسله موجودات، ص13 و رحیمیان، فیض و فاعلیت وجودی، ص101.