عصمت انبیاء و رسولان علیه السلام صفحه 17

و نیز ، روایت شده که به حسن گفتند : این فتواهایی که در امور مختلف صادر می کنی از احادیثی است که شنیده ای یا رای و دیدگاه خودت را می گویی ؟ گفت : نه به خدا ، هر چه فتوا می دهم مبنای نقلی ندارد ، ولی رای و نظر ما برای آنها بهتر از رای و دید خودشان است . (15)

یکی از شاگردان مکتب حسن بصری ، و اصل بن عطاء (متوفای : 131 ه ) بنیان گذار

مذهب اعتزال و دیگری ابن ابی العوجاء زندیق معروف است .

به ابن ابی العوجاء گفتند : مذهب استادت (= حسن ) را رها کردی و در راهی افتادی که هیچ اصل و ریشه و حقیقتی ندارد ! وی گفت : استاد من درهم و برهم بود . گاهی قدری مسلک بود و زمانی جبری ، و گمان ندارم بر مذهب واحدی استوار مانده باشد .

ابن ابی العوجاء را فرماندار کوفه در سال 155 هجری به خاطر کفر و زندقه اش معدوم کرد . وی به هنگام اعدام گفت : اگر مرا بکشید ، بدانید که من چهار هزار حدیث جعل کرده ام که حلال خدا را در آنها حرام و حرام خدا را حلال کرده ام ، روز روزه تان را به افطار و افطارتان را به روزه بدل نمودم . (16)

ج - یزید بن ابان رقاشی :

قصه پرداز بصری ، زاهد گریان نابخرد

در تهذیب الکمال مزی و تهذیب التهذیب ابن حجر ، (17) در شرح حال وی مطالبی آورده اند که فشرده آن چنین است :

الف - زهد او : او خود را به قدری گرسنه و تشنه داشت تا جسمش نحیف ، بدنش تکیده و رنگش دگرگون شد . می گریست و همنشینان خود را می گریانید و می گفت : بیایید تا بر آب خنک در روز تشنگی بگرییم ! و می گفت : سلام بر آب سرد در وقت ظهر ! راوی گوید : وی کارهائی می کرد که رسول خدا صلی الله علیه و آله ، نه فرموده و نه عمل کرده بود . در حالی که خدای سبحان فرموده :

قل من حرم زینه الله