خلقت نوری و ظهور صلبی اهل بیت علیهم السلام صفحه 101

1- علل الشرایع/ 2/ 295.

هیچ آفریده است. اشیا نبودند، بود شدند. آفرینش غیر از نو ایجاد کردن چیزی که نبوده، هیچ معنی دیگری را برنمی تابد.

فرض نخست ما را به شرک و ازلی بودن اشیاء دیگر نه بیرون از خدا که در درون خدا منتهی می کند و این همان چیزیست که خدا را ناتوان جلوه می دهد، قدرت او را محدود می سازد و وجود او را مرکز تراکم کیفی همه موجودات، می پندارند که ابتدا در مراحل خلقت اشیا پنهانی و ازلی بودند سپس آنها از او جوشیده فوران کرده و بیرون آمده است.

فرض دوّم صحیح ترین نظریه در خلقت به شمار می آید و آن اینست که پروردگار، با توانایی نامحدود و قدرت مطلق، همه موجودات را پدیدآورد، آفرید و خلق کرد، موجودات که نبودند و هیچ سابقه ی هستی پیش از آن نداشتند.

نفی نظریه صدور:

اشاره

امام علیه السلام در پایان نمونه ای بسیار دقیق می آورد، آفرینش زمین پاک و بیرون آوردن آب از آن را که فرآیند آفرینش به حساب می آید.

الف- دلیل قطعی عقلی

بر اساس فرضیه ی نخست، باید قایل شد که اشیا در درون حق پنهان بوده و همیشه بوده اند از جمله زمین که جسم و ماده است و باید از وجود همیشگی او جوشیده باشد. در آن صورت سنخیت میان خداوند و زمین را باید با چه حلقه و اسطه ای در نظر گرفت؟! امّا در آفرینش با حفظ حلقه های واسطه همگی آفریده شده به شمار می آیند و قدرت حق نامحدود نمی شود. چنانکه لازمه قطعی قول صدور محدود شدن قدرت خداوند است و قرار دادن فعل الهی را با تحلیل در چهارچوبه عقلی در یک تنگنای وجودی خاص که خداوند فراتر از آن مجرا