خلقت نوری و ظهور صلبی اهل بیت علیهم السلام صفحه 323

1- تفسیر خطیب شربینی / 1/ 60؛ زاد المسیر / 1/ 60؛ تفسیر طبری / 1/ 199؛ ایسرالتفاسیر / 1/ 145؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن/41/1؛ تفسیر المراغی/ 83/1؛ تفسیر الکبیر/99/1.

خاکیان را به افلاکیان برساند و ماده را به معنا پیوند زند. «فتاب علیه» تنها گفتن منهای عمل، ارزش قطعی ندارد تا آن را دلیل ما پذیرش بازگشت آدم بدانیم. زیرا «فا» یا به معنی عطف است یا به معنی رابطه جواب جمله بر جمله. در هر دو صورت پیوستگی جمله پسین را به جمله پیشین می رساند.

2. سطحی نگری

از خود آیه و آیات پس از آن نوع «کلمات» با ویژگی های معین که گفتار تنها باشد هرگز به روشنی و خود به خود به دست نمی آید تا ما بدان چنگ زنیم. تنها فهم عُرفی و مدلول اولیه بی تأمل از ظاهر آیه را می توان همین احتمال برشمرد و بس. دلیل دیگر فراچنگ مفسر در تعبیر «کلمات» به واژگان گفتاری وجود ندارد. این ظهور نیز با انبوه آیاتی که ما را به تدبّر، تعقّل و تفکّر در ژرفنای آیات فرا می خواند و از سطحی نگری دور می دارد، تعارض دارد.

3. مخالف روایات متضافر

با وجود روایات متضافر در ذیل آیه و تعیین چیستی کلمات، این ظهور اولیه خود به خود لغو می گردد و نص قوی روایات جای آن را می گیرد. نصوصی که هر یک پرده از چیستی کلمات برداشته اند و حقیقت آن را برای ما بازگو نموده اند. این روایات تکیه گاه تفسیری بیشتر مفسران به شمار می آید.تضافر روایات، مشکل سندی را بخوبی برطرف می کند هر چند که تمام آنها ضعیف، مجمول و مرسل هم نیستند؛ برخی صحیحه، موثقه و معتبرالسند هم میان آنها وجود دارد. بخشی از این روایات در فصل نخست گنجانده شد، برخی دیگر به ترتیب یادآوری و تحلیل می شود.