خلقت نوری و ظهور صلبی اهل بیت علیهم السلام صفحه 39

1- نبراس الضیاء/68.

واحد و صرف، خود به خود باطل می شود و نیازی به ترتیب هستی نیست چنین نقدی پیش از آنکه بر بوعلی و افراد نظیر میرداماد وارد باشد، بر ارسطو وارد است.

2- حکمت اشراق:

اشاره

اگر در حکمت اشراق، چنانچه قایل به اختلاف تعبیر با حکمت مشّاء نباشیم و مفاهیم موجود را که در یکی عقل و در دیگری نور مجرد واحد تعریف شده است ژرف بنگریم، تفاوت میان نگرش آنها در نخستین صادر برای ما آشکار خواهد شد. چنانچه اشراق نیز عقل اول را نخستین موجود بداند با مشّاء و صادر نخست که آنها گفته اند تفاوتی مسلکی چشم گیری ندارند. یعنی در اصل معول اول به نام عقل، هردو متفق اند. تنها در کسب و یافته های حکمت تفاوت هایی دارند.

مشّاء بر اساس عقل محض برای کشف واقع پای می فشرد و اشراق برای نیل به حقایق فیض و انداختن نور از جانب خداوند برای راهیابی به واقعیت در قلب واقعیت گرا اصل می شمردند. آنها قایل به تفاوت در ابزار می شود. آیا تفاوت وسیله، تفاوت هدف را در پی خواهد داشت یا نه؟ به تعبیر دیگر آنچه با عقل تنها به دست می آید عین همان چیزی است که با نور هدایت و افاضه شده الهی به دست می آید یا مغایرت دارند؟ یا آنچه با نور قلب و آمیخته با عقلانیت به دست می آید با آن دو تفاوت ندارد؟ بهمین دلیل مقصد و دستآمد های هر سه هرگز یکسان نیست؛ زیرا شعاع و قلمرو کار آیی این ابزار با یکدیگر تفاوت جوهری و آشکارا دارد. دوربین عکاسی با دوربین فیلمبرداری با تلسکوپ هابل با عکس برداری های فضا و هوا و زمین هرگزیکسان نیستند؛ در اصل نمایاندن، همگی واحد اند اما در میزان و وسعت نمایاندن تفاوتهای جوهری دارند.