خلقت نوری و ظهور صلبی اهل بیت علیهم السلام صفحه 46

1- الحکمه المتعالیه/ 2/ 331.

نهایت وجود منبسط را به عنوان اولین صادر از حق تعالی معرفی کرده است.((1))

برای تبیین بیشتر نظر صدرایی، تقسیمات کلی وجود بر مبنای شهود عرفانی ضرورت دوسویه دارد: هم در حکمت متعالیه هم در عرفان. با شناخت جایگاه صادر نخست در این تقسیم به ماهیت آن می توان بیشتر پی برد و میزان نوآوری یا سخن تکراری صدرا الدین شیرازی را سنجش نمود.

عرفا سه تقسیم برای «وجود» طرح کرده اند:

1- مقام احدیت: ذات واجب به این اعتبار بدون نسبت ها، اضافات، تعیین، مفهوم ها، کثرت ها و... در نظر گرفته می شود. اعتباری که به کنه ذات، پنهانی ترین وجود پنهان و منزه از تمامی حیثیت ها و تقید های اوصاف و ... تعلق می گیرد. وجود صرف که نه متعلق به غیر است و نه مقید، همان هویت غیبیه یا غیب الغیوب و وجه ربیّ محض.

2- مقام واحدیت: اعتبار ذات به سمت و جهت ظهور ذات نه کنه ذات به سوی انبساط و گستره ذات نه خفا و گنجینه ذات. که مرحله تجلی ذات به صفات و افعال یا مرتبه اسم اعظم و جامع «الله» که در برگیرنده تمامی اسماء و صفات و اعیان است، نوعی سریان خاص از بالا تا پایین. البته سریان مجهول الکُنه یا وجه خَلقی یا وجه فعلی.

3- مقام فیاضیت: وجود متعلق به غیر خودش تجلی و مقید به قید خاص از قیود های، ماهوی و مقرون به ماهیت های مخصوص مانند عقول، نفوس، اجسام.((2))