- دیباچه 1
- مقدمه 3
- 1-عقاید 6
- بخش های دین 6
- اشاره 6
- مباحث مقدماتی 6
- اشاره 6
- 2-اخلاق 6
- دانش ناظر به اعتقادات دینی 7
- 3-احکام عملی 7
- روش استدلال در دانش اعتقادات 8
- اشاره 8
- 1-روش عقلی 8
- 3-روش تلفیقی 9
- 2-روش نقلی 9
- دانش اعتقادات و مسئله امامت 10
- بخش اول: کلیات 11
- اشاره 11
- اشاره 12
- فصل اول: حقیقت امامت از منظر شیعه و اهل سنت 12
- معنای لغوی امام و امامت 13
- اشاره 15
- معنای اصطلاحی امام و امامت 15
- تعریف متکلمان اهل سنت 16
- تعریف متکلمان شیعه 16
- منشأ اختلاف 17
- نقطه مشترک تعاریف 17
- جهات اختلاف 18
- اشاره 18
- 1-اتفاقنظر مفهومی و اختلافنظر مصداقی 18
- 2-اختلافنظر مفهومی و مصداقی 18
- دو رویکرد متمایز درباره حقیقت و چیستی امامت 19
- ضرورت وجود امام 20
- ضرورت وجود امام از نظر اهل سنت 20
- اشاره 20
- ضرورت وجود امام از نظر شیعه 21
- اشاره 22
- نظر اهل سنت 22
- امامت، از اصول یا از فروع؟ 22
- نظر شیعه امامیه 24
- جنبههای دیگری از امامت در برداشت شیعی 25
- امامت، لطفی از جانب خداوند 25
- اشاره 25
- امامت، مقامی الهی و استمرار همه وظایف نبوت به جز دریافت وحی 26
- اشاره 26
- 1-دریافت، حفظ و ابلاغ وحی 27
- 2-تفسیر و تبیین آیات 27
- 3-قضاوت 28
- 4-ریاست عمومی 28
- تعیین امام به دست خداوند 31
- امامت، خواستار ویژگی هایی خاص 32
- حقیقت امامت در کلام علامه طباطبایی 33
- حقیقت امام و امامت در سنت مکتوب 34
- اشاره 38
- فصل دوم: معنا و حقیقت عصمت 38
- اشاره 39
- معنای لغوی عصمت 39
- اشاره 41
- واژه عصمت در قرآن 41
- معنای اصطلاحی عصمت 41
- لطف خداوند 42
- ملکه نفسانی 44
- نیافریدن گناه در انسان 45
- اشاره 45
- فقط توانایی بر انجام دادن طاعت 45
- خاستگاه عصمت 45
- عصمت، ریشه در شناخت و آگاهی 46
- ریشه عصمت در کلام علامه طباطبایی 49
- ریشه عصمت در کلام شهید مطهری 50
- ریشه عصمت در کلام علامه عسکری 52
- اشاره 53
- فصل سوم: انواع عصمت 53
- اول: عصمت عملی و رفتاری 54
- دوم: عصمت علمی و بینشی 56
- انواع عصمت در کلام امام علی (ع) 58
- سوم: عصمت خَلقی و خُلقی 58
- اشاره 60
- بخش دوم: چرا امام باید معصوم باشد؟ 60
- فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام 61
- اشاره 61
- اول: معصوم نبودن امام، یعنی اجتماع دو امر متضاد 64
- دوم: معصوم نبودن امام، یعنی نیاز به بی نهایت امام در زمان واحد 65
- سوم: وجوب حفظ شریعت اسلامی 68
- فصل دوم: دلایل نقلی عصمت امام 71
- اشاره 71
- اول: آیه عهد الهی 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- قرآن و مسئله عصمت امام 72
- استدلال استادِ علامه طباطبایی 76
- اشاره 76
- اشاره 77
- نکاتی درباره آیه 77
- دیدگاه اهل سنت 78
- دیدگاه شیعه 81
- منابع اهل سنت 83
- اولوا الأمر چه کسانیاند؟ 83
- مقام اول 84
- سوم: آیه صادقین 84
- اشاره 84
- منابع اهل سنت 86
- مقام دوم 86
- منابع شیعی 87
- چهارم: آیه تطهیر 88
- اشاره 88
- مقصود از اهل بیت 88
- منابع شیعه 88
- آیه تطهیر در مصادر اهل سنت 92
- شمول آیه تطهیر نسبت به دیگر امامان 95
- اشاره 96
- عصمت امام در روایات 96
- الف) حدیث ثقلین 97
- 1-اشاره به عصمت اهل بیت به طور مشخّص 97
- ب) حدیث سفینه 100
- ج) حدیث نجوم 102
- ٢. اشاره به لزوم عصمت امام به طور کلّی 104
- بخش سوم: نسبت مفهوم عصمت با برخی مفاهیم دیگر 106
- اشاره 106
- فصل اول: عصمت و اختیار 107
- فصل دوم: عصمت و عدالت 112
- اشاره 112
- چیستی عدالت 113
- تفاوتهای عصمت و عدالت 113
- اشاره 113
- 1-از نظر رتبه و درجه 114
- 2- از نظر بُعد معرفتی و شناختی 114
- 3-گستردگی متعلّق 114
- فصل سوم: عصمت و استغفار 116
- 1-استغفار پیامبران 116
- اشاره 116
- 2-استغفار امامان 117
- اشاره 118
- دقت نظر در معنا و انواع گناه 118
- 2-نگاهی خاص 119
- 1-نگاهی متعارف و عام 119
- پاسخ برخی از اندیشمندان شیعه 121
- علامه مجلسی 121
- علامه طباطبایی 123
- علی بن عیسی اربلی 124
- خواجه نصیر الدین طوسی 124
- فصل چهارم: انحصاری نبودن عصمت 127
- بخش چهارم: خردهگیری هایی بر لزوم عصمت 131
- اشاره 131
- اشاره 132
- امکان عصمت، آری یا نه؟ 132
- پاسخ 133
- پاسخ 136
- اشاره 136
- عصمت، عقیده ای ریشه دار در عقل و نقل، نه ساخته شیعه 136
- اشاره 138
- باور عصمت و نسبت دادن آن به هشام بن حکم 138
- پاسخ 139
- روایت اول 140
- روایت دوم 141
- کج فهمی از کلام امام علی (ع) 142
- اشاره 142
- پاسخ 143
- اشاره 148
- سخن پایانی: تأثیر عصمت در الگو بودن امام برای افراد جامعه 148
- 1-بُعد علمی 150
- اشاره 151
- 2-بُعد عملی 151
- اشاره 153
- نمونه هایی از فواید علمی و رفتاری معصوم 153
- تقویت شناخت عقلی بشر و متوقف شدن خطا 153
- مرجعی برای فهم گزاره های عقلگریز و خروج از سردرگمی 154
- برطرف شدن تزلزل در رفتار 155
- برپایی نظام اجتماعی و تحقّق عدالت 155
- پرورش و تسهیل در پیمودن درجات کمال 156
- لزوم آگاهی از عواقب خاص رفتارها 157
- حفظ شریعت و آگاهی از دین تحریف نشده 157
- کتابنامه 160
روایت روشن خواهد شد که وی به سبب بهرهمندی از مکتب امام صادق (ع) از مدافعان این عقیده است نه از مطرح کنندگان آن. این دو روایت را در اینجا بیان میکنیم:
روایت اول
«حسین أشقر» می گوید:
به هشام بن حکم گفتم: «این گفته شما که «فقط معصوم میتواند امام باشد» به چه معناست؟» هشام در پاسخ گفت که این مطلب را از امامصادق (ع) پرسیدم و ایشان فرمود: «معصوم کسی است که به یاری و توفیق خدا از انجام دادن اعمالی که خداوند منع کرده است، خودداری میکند و خداوند تبارک و تعالی فرمود: «و هر کس به خدا تمسّک جوید، به راهی راست هدایت شده است»(1)
چنانکه ازاینروایت برمی آید هشام بن حکم پاسخ حسین أشقر را مستند میکند به پاسخی که امام به او داده است. اگر هشام بن حکم، بنیانگذار این عقیده باشد لازم نیست آن را از امام بپرسد. افزون بر این، مضمون روایت به گونه ای است که نشان می دهد عصمت قبل از آن، چنان مطرح بوده است که حسین أشقر نیز از آن خبر دارد. ولی گویا از معنا و حدود و ثغور آن چندان اطلاع ندارد؛ زیرا پیش از این زمان، در کلمات پیامبر (ص) و امامان قبلی واژه عصمت درباره امام به کار رفته بود.
در واقع، هشام که متکلم است می خواهد ابهامی را که برای او درباره عصمت امام مطرح است بازگو کند تا امام صادق (ع) آن را تبیین کند و
1- بحارالانوار، ج٢۵، ص١٩۴.