- دیباچه 1
- مقدمه 3
- 1-عقاید 6
- اشاره 6
- 2-اخلاق 6
- اشاره 6
- بخش های دین 6
- مباحث مقدماتی 6
- 3-احکام عملی 7
- دانش ناظر به اعتقادات دینی 7
- 1-روش عقلی 8
- روش استدلال در دانش اعتقادات 8
- اشاره 8
- 2-روش نقلی 9
- 3-روش تلفیقی 9
- دانش اعتقادات و مسئله امامت 10
- بخش اول: کلیات 11
- اشاره 11
- فصل اول: حقیقت امامت از منظر شیعه و اهل سنت 12
- اشاره 12
- معنای لغوی امام و امامت 13
- معنای اصطلاحی امام و امامت 15
- اشاره 15
- تعریف متکلمان اهل سنت 16
- تعریف متکلمان شیعه 16
- منشأ اختلاف 17
- نقطه مشترک تعاریف 17
- 2-اختلافنظر مفهومی و مصداقی 18
- 1-اتفاقنظر مفهومی و اختلافنظر مصداقی 18
- اشاره 18
- جهات اختلاف 18
- دو رویکرد متمایز درباره حقیقت و چیستی امامت 19
- ضرورت وجود امام 20
- اشاره 20
- ضرورت وجود امام از نظر اهل سنت 20
- ضرورت وجود امام از نظر شیعه 21
- نظر اهل سنت 22
- امامت، از اصول یا از فروع؟ 22
- اشاره 22
- نظر شیعه امامیه 24
- امامت، لطفی از جانب خداوند 25
- جنبههای دیگری از امامت در برداشت شیعی 25
- اشاره 25
- امامت، مقامی الهی و استمرار همه وظایف نبوت به جز دریافت وحی 26
- اشاره 26
- 2-تفسیر و تبیین آیات 27
- 1-دریافت، حفظ و ابلاغ وحی 27
- 3-قضاوت 28
- 4-ریاست عمومی 28
- تعیین امام به دست خداوند 31
- امامت، خواستار ویژگی هایی خاص 32
- حقیقت امامت در کلام علامه طباطبایی 33
- حقیقت امام و امامت در سنت مکتوب 34
- اشاره 38
- فصل دوم: معنا و حقیقت عصمت 38
- معنای لغوی عصمت 39
- اشاره 39
- واژه عصمت در قرآن 41
- معنای اصطلاحی عصمت 41
- اشاره 41
- لطف خداوند 42
- ملکه نفسانی 44
- اشاره 45
- فقط توانایی بر انجام دادن طاعت 45
- خاستگاه عصمت 45
- نیافریدن گناه در انسان 45
- عصمت، ریشه در شناخت و آگاهی 46
- ریشه عصمت در کلام علامه طباطبایی 49
- ریشه عصمت در کلام شهید مطهری 50
- ریشه عصمت در کلام علامه عسکری 52
- فصل سوم: انواع عصمت 53
- اشاره 53
- اول: عصمت عملی و رفتاری 54
- دوم: عصمت علمی و بینشی 56
- سوم: عصمت خَلقی و خُلقی 58
- انواع عصمت در کلام امام علی (ع) 58
- بخش دوم: چرا امام باید معصوم باشد؟ 60
- اشاره 60
- فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام 61
- اشاره 61
- اول: معصوم نبودن امام، یعنی اجتماع دو امر متضاد 64
- دوم: معصوم نبودن امام، یعنی نیاز به بی نهایت امام در زمان واحد 65
- سوم: وجوب حفظ شریعت اسلامی 68
- اشاره 71
- فصل دوم: دلایل نقلی عصمت امام 71
- اشاره 72
- قرآن و مسئله عصمت امام 72
- اول: آیه عهد الهی 72
- اشاره 72
- استدلال استادِ علامه طباطبایی 76
- اشاره 76
- نکاتی درباره آیه 77
- اشاره 77
- دیدگاه اهل سنت 78
- دیدگاه شیعه 81
- منابع اهل سنت 83
- اولوا الأمر چه کسانیاند؟ 83
- اشاره 84
- سوم: آیه صادقین 84
- مقام اول 84
- مقام دوم 86
- منابع اهل سنت 86
- منابع شیعی 87
- اشاره 88
- منابع شیعه 88
- مقصود از اهل بیت 88
- چهارم: آیه تطهیر 88
- آیه تطهیر در مصادر اهل سنت 92
- شمول آیه تطهیر نسبت به دیگر امامان 95
- عصمت امام در روایات 96
- اشاره 96
- 1-اشاره به عصمت اهل بیت به طور مشخّص 97
- الف) حدیث ثقلین 97
- ب) حدیث سفینه 100
- ج) حدیث نجوم 102
- ٢. اشاره به لزوم عصمت امام به طور کلّی 104
- بخش سوم: نسبت مفهوم عصمت با برخی مفاهیم دیگر 106
- اشاره 106
- فصل اول: عصمت و اختیار 107
- اشاره 112
- فصل دوم: عصمت و عدالت 112
- تفاوتهای عصمت و عدالت 113
- چیستی عدالت 113
- اشاره 113
- 3-گستردگی متعلّق 114
- 2- از نظر بُعد معرفتی و شناختی 114
- 1-از نظر رتبه و درجه 114
- فصل سوم: عصمت و استغفار 116
- 1-استغفار پیامبران 116
- اشاره 116
- 2-استغفار امامان 117
- دقت نظر در معنا و انواع گناه 118
- اشاره 118
- 2-نگاهی خاص 119
- 1-نگاهی متعارف و عام 119
- پاسخ برخی از اندیشمندان شیعه 121
- علامه مجلسی 121
- علامه طباطبایی 123
- خواجه نصیر الدین طوسی 124
- علی بن عیسی اربلی 124
- فصل چهارم: انحصاری نبودن عصمت 127
- اشاره 131
- بخش چهارم: خردهگیری هایی بر لزوم عصمت 131
- امکان عصمت، آری یا نه؟ 132
- اشاره 132
- پاسخ 133
- اشاره 136
- پاسخ 136
- عصمت، عقیده ای ریشه دار در عقل و نقل، نه ساخته شیعه 136
- باور عصمت و نسبت دادن آن به هشام بن حکم 138
- اشاره 138
- پاسخ 139
- روایت اول 140
- روایت دوم 141
- کج فهمی از کلام امام علی (ع) 142
- اشاره 142
- پاسخ 143
- اشاره 148
- سخن پایانی: تأثیر عصمت در الگو بودن امام برای افراد جامعه 148
- 1-بُعد علمی 150
- 2-بُعد عملی 151
- اشاره 151
- تقویت شناخت عقلی بشر و متوقف شدن خطا 153
- نمونه هایی از فواید علمی و رفتاری معصوم 153
- اشاره 153
- مرجعی برای فهم گزاره های عقلگریز و خروج از سردرگمی 154
- برطرف شدن تزلزل در رفتار 155
- برپایی نظام اجتماعی و تحقّق عدالت 155
- پرورش و تسهیل در پیمودن درجات کمال 156
- لزوم آگاهی از عواقب خاص رفتارها 157
- حفظ شریعت و آگاهی از دین تحریف نشده 157
- کتابنامه 160
2-بُعد عملی
اشاره
اگر امام در بُعد عملی دارای عصمت باشد و مرتکب خطا و گناه نشود، موجب خواهد شد که گفتار، رفتار و کردار او از حجّیت و اعتبار برخوردار باشد و یک مقیاس برای سنجش گفتارها و رفتارها به حساب آید. اگر کسی بخواهد در چنین جامعه ای به خواسته های خداوند عمل کند، به الگویی نیاز دارد که با اصل قراردادن آن، عمل خویش را به بهترین حالت و کیفیت تحقّق بخشد. در چنین وضعیتی بهترین و مطمئن ترین صورت، وقتی است که از بهترین الگو نمونه برداری کند.
در قسمتی از زیارت جامعه کبیره، خطاب به امامان می خوانیم: «
السَّلَامُ عَلَی. . . المَثَلِ الْأَعْلَی وَ الدَّعْوَةِ الحُسْنَی »(1)؛ «سلام بر امامانی که نمونه برتر و دعوت بهترند» .
برای رسیدن به درجات کمال، نمونه ای عینی که می تواند در فعلیت یافتن کمالات انسانی و ساخته شدن انسان و جامعه انسانی، بهترین نمونه و مدل باشد، امام است. وجود چنین شخصیتی در جامعه دینی، از بزرگترین موهبت های خداوند است که هیچیک از مکاتب بشری، الگو و نمونه ای با ویژگی هایی که در شیعه امامیه مطرح است، ندارند. بسیار اتفاق می افتد که الگوها و مدلهای مکاتب مختلف به صورتی شکل میگیرند که محصول آن چیزی جز انحراف و خروج از مسیر نیست.
امام علی (ع) در خطبه ٨٧ نهج البلاغه، بهترین بنده خدا را معرفی میکند و به خوبی، ویژگی های انسان کامل را که می تواند الگو و مدل
دیگران باشد، بیان میفرماید. در این خطبه آمده است:
1- من لایحضره الفقیه، ج٢، ص۶١٠.