- دیباچه 1
- مقدمه 3
- 2-اخلاق 6
- اشاره 6
- بخش های دین 6
- مباحث مقدماتی 6
- اشاره 6
- 1-عقاید 6
- 3-احکام عملی 7
- دانش ناظر به اعتقادات دینی 7
- 1-روش عقلی 8
- اشاره 8
- روش استدلال در دانش اعتقادات 8
- 2-روش نقلی 9
- 3-روش تلفیقی 9
- دانش اعتقادات و مسئله امامت 10
- اشاره 11
- بخش اول: کلیات 11
- اشاره 12
- فصل اول: حقیقت امامت از منظر شیعه و اهل سنت 12
- معنای لغوی امام و امامت 13
- معنای اصطلاحی امام و امامت 15
- اشاره 15
- تعریف متکلمان شیعه 16
- تعریف متکلمان اهل سنت 16
- نقطه مشترک تعاریف 17
- منشأ اختلاف 17
- 2-اختلافنظر مفهومی و مصداقی 18
- اشاره 18
- 1-اتفاقنظر مفهومی و اختلافنظر مصداقی 18
- جهات اختلاف 18
- دو رویکرد متمایز درباره حقیقت و چیستی امامت 19
- اشاره 20
- ضرورت وجود امام از نظر اهل سنت 20
- ضرورت وجود امام 20
- ضرورت وجود امام از نظر شیعه 21
- نظر اهل سنت 22
- امامت، از اصول یا از فروع؟ 22
- اشاره 22
- نظر شیعه امامیه 24
- جنبههای دیگری از امامت در برداشت شیعی 25
- امامت، لطفی از جانب خداوند 25
- اشاره 25
- اشاره 26
- امامت، مقامی الهی و استمرار همه وظایف نبوت به جز دریافت وحی 26
- 1-دریافت، حفظ و ابلاغ وحی 27
- 2-تفسیر و تبیین آیات 27
- 3-قضاوت 28
- 4-ریاست عمومی 28
- تعیین امام به دست خداوند 31
- امامت، خواستار ویژگی هایی خاص 32
- حقیقت امامت در کلام علامه طباطبایی 33
- حقیقت امام و امامت در سنت مکتوب 34
- اشاره 38
- فصل دوم: معنا و حقیقت عصمت 38
- معنای لغوی عصمت 39
- اشاره 39
- واژه عصمت در قرآن 41
- معنای اصطلاحی عصمت 41
- اشاره 41
- لطف خداوند 42
- ملکه نفسانی 44
- نیافریدن گناه در انسان 45
- فقط توانایی بر انجام دادن طاعت 45
- اشاره 45
- خاستگاه عصمت 45
- عصمت، ریشه در شناخت و آگاهی 46
- ریشه عصمت در کلام علامه طباطبایی 49
- ریشه عصمت در کلام شهید مطهری 50
- ریشه عصمت در کلام علامه عسکری 52
- اشاره 53
- فصل سوم: انواع عصمت 53
- اول: عصمت عملی و رفتاری 54
- دوم: عصمت علمی و بینشی 56
- سوم: عصمت خَلقی و خُلقی 58
- انواع عصمت در کلام امام علی (ع) 58
- اشاره 60
- بخش دوم: چرا امام باید معصوم باشد؟ 60
- فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام 61
- اشاره 61
- اول: معصوم نبودن امام، یعنی اجتماع دو امر متضاد 64
- دوم: معصوم نبودن امام، یعنی نیاز به بی نهایت امام در زمان واحد 65
- سوم: وجوب حفظ شریعت اسلامی 68
- اشاره 71
- فصل دوم: دلایل نقلی عصمت امام 71
- اشاره 72
- قرآن و مسئله عصمت امام 72
- اول: آیه عهد الهی 72
- اشاره 72
- اشاره 76
- استدلال استادِ علامه طباطبایی 76
- نکاتی درباره آیه 77
- اشاره 77
- دیدگاه اهل سنت 78
- دیدگاه شیعه 81
- منابع اهل سنت 83
- اولوا الأمر چه کسانیاند؟ 83
- سوم: آیه صادقین 84
- اشاره 84
- مقام اول 84
- مقام دوم 86
- منابع اهل سنت 86
- منابع شیعی 87
- منابع شیعه 88
- مقصود از اهل بیت 88
- اشاره 88
- چهارم: آیه تطهیر 88
- آیه تطهیر در مصادر اهل سنت 92
- شمول آیه تطهیر نسبت به دیگر امامان 95
- عصمت امام در روایات 96
- اشاره 96
- 1-اشاره به عصمت اهل بیت به طور مشخّص 97
- الف) حدیث ثقلین 97
- ب) حدیث سفینه 100
- ج) حدیث نجوم 102
- ٢. اشاره به لزوم عصمت امام به طور کلّی 104
- بخش سوم: نسبت مفهوم عصمت با برخی مفاهیم دیگر 106
- اشاره 106
- فصل اول: عصمت و اختیار 107
- اشاره 112
- فصل دوم: عصمت و عدالت 112
- تفاوتهای عصمت و عدالت 113
- چیستی عدالت 113
- اشاره 113
- 2- از نظر بُعد معرفتی و شناختی 114
- 1-از نظر رتبه و درجه 114
- 3-گستردگی متعلّق 114
- 1-استغفار پیامبران 116
- فصل سوم: عصمت و استغفار 116
- اشاره 116
- 2-استغفار امامان 117
- دقت نظر در معنا و انواع گناه 118
- اشاره 118
- 2-نگاهی خاص 119
- 1-نگاهی متعارف و عام 119
- پاسخ برخی از اندیشمندان شیعه 121
- علامه مجلسی 121
- علامه طباطبایی 123
- خواجه نصیر الدین طوسی 124
- علی بن عیسی اربلی 124
- فصل چهارم: انحصاری نبودن عصمت 127
- اشاره 131
- بخش چهارم: خردهگیری هایی بر لزوم عصمت 131
- امکان عصمت، آری یا نه؟ 132
- اشاره 132
- پاسخ 133
- اشاره 136
- عصمت، عقیده ای ریشه دار در عقل و نقل، نه ساخته شیعه 136
- پاسخ 136
- باور عصمت و نسبت دادن آن به هشام بن حکم 138
- اشاره 138
- پاسخ 139
- روایت اول 140
- روایت دوم 141
- کج فهمی از کلام امام علی (ع) 142
- اشاره 142
- پاسخ 143
- اشاره 148
- سخن پایانی: تأثیر عصمت در الگو بودن امام برای افراد جامعه 148
- 1-بُعد علمی 150
- اشاره 151
- 2-بُعد عملی 151
- تقویت شناخت عقلی بشر و متوقف شدن خطا 153
- نمونه هایی از فواید علمی و رفتاری معصوم 153
- اشاره 153
- مرجعی برای فهم گزاره های عقلگریز و خروج از سردرگمی 154
- برطرف شدن تزلزل در رفتار 155
- برپایی نظام اجتماعی و تحقّق عدالت 155
- پرورش و تسهیل در پیمودن درجات کمال 156
- حفظ شریعت و آگاهی از دین تحریف نشده 157
- لزوم آگاهی از عواقب خاص رفتارها 157
- کتابنامه 160
و [یاد کنید] هنگامی که پروردگار ابراهیم، او را با دستورهایی آزمود. و او بهطور کامل از عهده آنها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم» . ابراهیم گفت: «از دودمان من [نیز امامانی قرار بده]» خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمیرسد [مگر آنان که شایستهاند]» .
این آیه به روشنی به تعیین امام از سوی خداوند دلالت دارد؛ زیرا:
اولاً: واگذاری مقام امامت به ابراهیم (ع) ، از سوی خدا بوده است، نه مردم زمان او.
ثانیاً: امامت، عهد و پیمان الهی نامیده شده است، نه عهد و پیمان مردمی. پس تعیین آن نیز برای کسی ثابت است که طرف این عهد است.
ثالثاً: ظلم، اعمّ از ظلم به خداوند، ظلم به خویشتن و ظلم به دیگران، مانعی برای رسیدن به مقام امامت است و کسی جز خداوند نمیتواند از این مسئله آگاه باشد.(1)
امامت، خواستار ویژگی هایی خاص
وقتی امامت، استمرار وظایف نبوت و در همان راستا باشد، باید شخصی نیز که پرچمدار آن است، ویژگی های لازم را برای استمرار آن وظایف داشته باشد؛ چنانکه پیامبر (ص) آن ویژگی ها را داشت. ویژگی های آن حضرت به جایگاه حقوقی ایشان مربوط می شد و ازاینرو، کسی که می خواهد در این جایگاه قرار گیرد، باید آن شرایط را دارا باشد؛ اموری
مانند علم، عصمت و. . . .
1- درباره این آیه در ادلّه نقلی اثبات عصمت، سخن خواهیم گفت.