- دیباچه 1
- مقدمه 3
- 2-اخلاق 6
- اشاره 6
- مباحث مقدماتی 6
- بخش های دین 6
- اشاره 6
- 1-عقاید 6
- 3-احکام عملی 7
- دانش ناظر به اعتقادات دینی 7
- روش استدلال در دانش اعتقادات 8
- 1-روش عقلی 8
- اشاره 8
- 2-روش نقلی 9
- 3-روش تلفیقی 9
- دانش اعتقادات و مسئله امامت 10
- اشاره 11
- بخش اول: کلیات 11
- فصل اول: حقیقت امامت از منظر شیعه و اهل سنت 12
- اشاره 12
- معنای لغوی امام و امامت 13
- معنای اصطلاحی امام و امامت 15
- اشاره 15
- تعریف متکلمان اهل سنت 16
- تعریف متکلمان شیعه 16
- نقطه مشترک تعاریف 17
- منشأ اختلاف 17
- اشاره 18
- 1-اتفاقنظر مفهومی و اختلاف‌نظر مصداقی 18
- 2-اختلاف‌نظر مفهومی و مصداقی 18
- جهات اختلاف 18
- دو رویکرد متمایز درباره حقیقت و چیستی امامت 19
- ضرورت وجود امام 20
- اشاره 20
- ضرورت وجود امام از نظر اهل سنت 20
- ضرورت وجود امام از نظر شیعه 21
- نظر اهل سنت 22
- امامت، از اصول یا از فروع؟ 22
- اشاره 22
- نظر شیعه امامیه 24
- اشاره 25
- امامت، لطفی از جانب خداوند 25
- جنبههای دیگری از امامت در برداشت شیعی 25
- امامت، مقامی الهی و استمرار همه وظایف نبوت به جز دریافت وحی 26
- اشاره 26
- 1-دریافت، حفظ و ابلاغ وحی 27
- 2-تفسیر و تبیین آیات 27
- 3-قضاوت 28
- 4-ریاست عمومی 28
- تعیین امام به دست خداوند 31
- امامت، خواستار ویژگی هایی خاص 32
- حقیقت امامت در کلام علامه طباطبایی 33
- حقیقت امام و امامت در سنت مکتوب 34
- فصل دوم: معنا و حقیقت عصمت 38
- اشاره 38
- معنای لغوی عصمت 39
- اشاره 39
- واژه عصمت در قرآن 41
- معنای اصطلاحی عصمت 41
- اشاره 41
- لطف خداوند 42
- ملکه نفسانی 44
- نیافریدن گناه در انسان 45
- فقط توانایی بر انجام دادن طاعت 45
- خاستگاه عصمت 45
- اشاره 45
- عصمت، ریشه در شناخت و آگاهی 46
- ریشه عصمت در کلام علامه طباطبایی 49
- ریشه عصمت در کلام شهید مطهری 50
- ریشه عصمت در کلام علامه عسکری 52
- فصل سوم: انواع عصمت 53
- اشاره 53
- اول: عصمت عملی و رفتاری 54
- دوم: عصمت علمی و بینشی 56
- سوم: عصمت خَلقی و خُلقی 58
- انواع عصمت در کلام امام علی (ع) 58
- اشاره 60
- بخش دوم: چرا امام باید معصوم باشد؟ 60
- اشاره 61
- فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام 61
- اول: معصوم نبودن امام، یعنی اجتماع دو امر متضاد 64
- دوم: معصوم نبودن امام، یعنی نیاز به بی نهایت امام در زمان واحد 65
- سوم: وجوب حفظ شریعت اسلامی 68
- اشاره 71
- فصل دوم: دلایل نقلی عصمت امام 71
- اول: آیه عهد الهی 72
- قرآن و مسئله عصمت امام 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- اشاره 76
- استدلال استادِ علامه طباطبایی 76
- اشاره 77
- نکاتی درباره آیه 77
- دیدگاه اهل سنت 78
- دیدگاه شیعه 81
- اولوا الأمر چه کسانیاند؟ 83
- منابع اهل سنت 83
- سوم: آیه صادقین 84
- اشاره 84
- مقام اول 84
- مقام دوم 86
- منابع اهل سنت 86
- منابع شیعی 87
- مقصود از اهل بیت 88
- منابع شیعه 88
- اشاره 88
- چهارم: آیه تطهیر 88
- آیه تطهیر در مصادر اهل سنت 92
- شمول آیه تطهیر نسبت به دیگر امامان 95
- عصمت امام در روایات 96
- اشاره 96
- 1-اشاره به عصمت اهل بیت به طور مشخّص 97
- الف) حدیث ثقلین 97
- ب) حدیث سفینه 100
- ج) حدیث نجوم 102
- ٢. اشاره به لزوم عصمت امام به طور کلّی 104
- اشاره 106
- بخش سوم: نسبت مفهوم عصمت با برخی مفاهیم دیگر 106
- فصل اول: عصمت و اختیار 107
- اشاره 112
- فصل دوم: عصمت و عدالت 112
- تفاوتهای عصمت و عدالت 113
- چیستی عدالت 113
- اشاره 113
- 1-از نظر رتبه و درجه 114
- 2- از نظر بُعد معرفتی و شناختی 114
- 3-گستردگی متعلّق 114
- 1-استغفار پیامبران 116
- فصل سوم: عصمت و استغفار 116
- اشاره 116
- 2-استغفار امامان 117
- دقت نظر در معنا و انواع گناه 118
- اشاره 118
- 2-نگاهی خاص 119
- 1-نگاهی متعارف و عام 119
- پاسخ برخی از اندیشمندان شیعه 121
- علامه مجلسی 121
- علامه طباطبایی 123
- خواجه نصیر الدین طوسی 124
- علی بن عیسی اربلی 124
- فصل چهارم: انحصاری نبودن عصمت 127
- اشاره 131
- بخش چهارم: خردهگیری هایی بر لزوم عصمت 131
- امکان عصمت، آری یا نه؟ 132
- اشاره 132
- پاسخ 133
- عصمت، عقیده ای ریشه دار در عقل و نقل، نه ساخته شیعه 136
- اشاره 136
- پاسخ 136
- باور عصمت و نسبت دادن آن به هشام بن حکم 138
- اشاره 138
- پاسخ 139
- روایت اول 140
- روایت دوم 141
- اشاره 142
- کج فهمی از کلام امام علی (ع) 142
- پاسخ 143
- سخن پایانی: تأثیر عصمت در الگو بودن امام برای افراد جامعه 148
- اشاره 148
- 1-بُعد علمی 150
- 2-بُعد عملی 151
- اشاره 151
- تقویت شناخت عقلی بشر و متوقف شدن خطا 153
- نمونه هایی از فواید علمی و رفتاری معصوم 153
- اشاره 153
- مرجعی برای فهم گزاره های عقلگریز و خروج از سردرگمی 154
- برپایی نظام اجتماعی و تحقّق عدالت 155
- برطرف شدن تزلزل در رفتار 155
- پرورش و تسهیل در پیمودن درجات کمال 156
- لزوم آگاهی از عواقب خاص رفتارها 157
- حفظ شریعت و آگاهی از دین تحریف نشده 157
- کتابنامه 160
فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام
اشاره
در این‌باره که آیا امام نیز همچون پیامبر باید معصوم باشد، میان اهل سنت و شیعه اختلاف‌نظر شده است. اهل سنت با توجه به رویکرد خاصی که به مسئله امامت و جانشینی پس از رسول گرامی اسلام (ص) دارند که آن را در زعامت اجتماعی - سیاسی خلاصه می کنند، شرط عصمت را در امام نمی پذیرند. به نظر اینان، عصمت از شرایط امامت نیست. «تفتازانی» برای اثبات این ادعا، استدلال عجیبی دارد. وی می‌گوید:
اصحاب ما برای واجب نبودن شرط عصمت، به اجماعی بودن امامت ابوبکر و عمر و عثمان احتجاج کرده اند، با اینکه معصوم نبودن این سه نفر اجماعی است. . . نتیجه اینکه واجب نبودن شرط عصمت در امام، امری اجماعی است.(1)
1- شرح المقاصد، ج۵، ص٢۴٩.