- دیباچه 1
- مقدمه 3
- اشاره 6
- اشاره 6
- بخش های دین 6
- مباحث مقدماتی 6
- 2-اخلاق 6
- 1-عقاید 6
- دانش ناظر به اعتقادات دینی 7
- 3-احکام عملی 7
- اشاره 8
- 1-روش عقلی 8
- روش استدلال در دانش اعتقادات 8
- 3-روش تلفیقی 9
- 2-روش نقلی 9
- دانش اعتقادات و مسئله امامت 10
- بخش اول: کلیات 11
- اشاره 11
- اشاره 12
- فصل اول: حقیقت امامت از منظر شیعه و اهل سنت 12
- معنای لغوی امام و امامت 13
- اشاره 15
- معنای اصطلاحی امام و امامت 15
- تعریف متکلمان اهل سنت 16
- تعریف متکلمان شیعه 16
- منشأ اختلاف 17
- نقطه مشترک تعاریف 17
- 2-اختلافنظر مفهومی و مصداقی 18
- جهات اختلاف 18
- اشاره 18
- 1-اتفاقنظر مفهومی و اختلافنظر مصداقی 18
- دو رویکرد متمایز درباره حقیقت و چیستی امامت 19
- ضرورت وجود امام 20
- ضرورت وجود امام از نظر اهل سنت 20
- اشاره 20
- ضرورت وجود امام از نظر شیعه 21
- نظر اهل سنت 22
- امامت، از اصول یا از فروع؟ 22
- اشاره 22
- نظر شیعه امامیه 24
- جنبههای دیگری از امامت در برداشت شیعی 25
- امامت، لطفی از جانب خداوند 25
- اشاره 25
- اشاره 26
- امامت، مقامی الهی و استمرار همه وظایف نبوت به جز دریافت وحی 26
- 1-دریافت، حفظ و ابلاغ وحی 27
- 2-تفسیر و تبیین آیات 27
- 4-ریاست عمومی 28
- 3-قضاوت 28
- تعیین امام به دست خداوند 31
- امامت، خواستار ویژگی هایی خاص 32
- حقیقت امامت در کلام علامه طباطبایی 33
- حقیقت امام و امامت در سنت مکتوب 34
- اشاره 38
- فصل دوم: معنا و حقیقت عصمت 38
- اشاره 39
- معنای لغوی عصمت 39
- اشاره 41
- معنای اصطلاحی عصمت 41
- واژه عصمت در قرآن 41
- لطف خداوند 42
- ملکه نفسانی 44
- نیافریدن گناه در انسان 45
- اشاره 45
- فقط توانایی بر انجام دادن طاعت 45
- خاستگاه عصمت 45
- عصمت، ریشه در شناخت و آگاهی 46
- ریشه عصمت در کلام علامه طباطبایی 49
- ریشه عصمت در کلام شهید مطهری 50
- ریشه عصمت در کلام علامه عسکری 52
- فصل سوم: انواع عصمت 53
- اشاره 53
- اول: عصمت عملی و رفتاری 54
- دوم: عصمت علمی و بینشی 56
- سوم: عصمت خَلقی و خُلقی 58
- انواع عصمت در کلام امام علی (ع) 58
- بخش دوم: چرا امام باید معصوم باشد؟ 60
- اشاره 60
- فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام 61
- اشاره 61
- اول: معصوم نبودن امام، یعنی اجتماع دو امر متضاد 64
- دوم: معصوم نبودن امام، یعنی نیاز به بی نهایت امام در زمان واحد 65
- سوم: وجوب حفظ شریعت اسلامی 68
- فصل دوم: دلایل نقلی عصمت امام 71
- اشاره 71
- اشاره 72
- اشاره 72
- اول: آیه عهد الهی 72
- قرآن و مسئله عصمت امام 72
- اشاره 76
- استدلال استادِ علامه طباطبایی 76
- اشاره 77
- نکاتی درباره آیه 77
- دیدگاه اهل سنت 78
- دیدگاه شیعه 81
- اولوا الأمر چه کسانیاند؟ 83
- منابع اهل سنت 83
- مقام اول 84
- اشاره 84
- سوم: آیه صادقین 84
- مقام دوم 86
- منابع اهل سنت 86
- منابع شیعی 87
- چهارم: آیه تطهیر 88
- اشاره 88
- مقصود از اهل بیت 88
- منابع شیعه 88
- آیه تطهیر در مصادر اهل سنت 92
- شمول آیه تطهیر نسبت به دیگر امامان 95
- اشاره 96
- عصمت امام در روایات 96
- الف) حدیث ثقلین 97
- 1-اشاره به عصمت اهل بیت به طور مشخّص 97
- ب) حدیث سفینه 100
- ج) حدیث نجوم 102
- ٢. اشاره به لزوم عصمت امام به طور کلّی 104
- اشاره 106
- بخش سوم: نسبت مفهوم عصمت با برخی مفاهیم دیگر 106
- فصل اول: عصمت و اختیار 107
- فصل دوم: عصمت و عدالت 112
- اشاره 112
- تفاوتهای عصمت و عدالت 113
- چیستی عدالت 113
- اشاره 113
- 1-از نظر رتبه و درجه 114
- 2- از نظر بُعد معرفتی و شناختی 114
- 3-گستردگی متعلّق 114
- فصل سوم: عصمت و استغفار 116
- 1-استغفار پیامبران 116
- اشاره 116
- 2-استغفار امامان 117
- دقت نظر در معنا و انواع گناه 118
- اشاره 118
- 2-نگاهی خاص 119
- 1-نگاهی متعارف و عام 119
- علامه مجلسی 121
- پاسخ برخی از اندیشمندان شیعه 121
- علامه طباطبایی 123
- خواجه نصیر الدین طوسی 124
- علی بن عیسی اربلی 124
- فصل چهارم: انحصاری نبودن عصمت 127
- بخش چهارم: خردهگیری هایی بر لزوم عصمت 131
- اشاره 131
- امکان عصمت، آری یا نه؟ 132
- اشاره 132
- پاسخ 133
- اشاره 136
- پاسخ 136
- عصمت، عقیده ای ریشه دار در عقل و نقل، نه ساخته شیعه 136
- باور عصمت و نسبت دادن آن به هشام بن حکم 138
- اشاره 138
- پاسخ 139
- روایت اول 140
- روایت دوم 141
- کج فهمی از کلام امام علی (ع) 142
- اشاره 142
- پاسخ 143
- سخن پایانی: تأثیر عصمت در الگو بودن امام برای افراد جامعه 148
- اشاره 148
- 1-بُعد علمی 150
- 2-بُعد عملی 151
- اشاره 151
- تقویت شناخت عقلی بشر و متوقف شدن خطا 153
- نمونه هایی از فواید علمی و رفتاری معصوم 153
- اشاره 153
- مرجعی برای فهم گزاره های عقلگریز و خروج از سردرگمی 154
- برطرف شدن تزلزل در رفتار 155
- برپایی نظام اجتماعی و تحقّق عدالت 155
- پرورش و تسهیل در پیمودن درجات کمال 156
- لزوم آگاهی از عواقب خاص رفتارها 157
- حفظ شریعت و آگاهی از دین تحریف نشده 157
- کتابنامه 160
تهذیب نفس از صفات ناپسند و چگونه آراستگی به صفات پسندیده را نشان می دهد.
3-احکام عملی
تعالیمی است که رابطه انسان را با خداوند و انسان های دیگر تنظیم می کند. روابط مدنی، حقوقی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و. . . در این بخش سامان می یابند.
گفتنی است که مسائل و موضوعات مطرح شده در متون دینی به سه بخش پیشین منحصر نمی شوند و این تقسیم از دیدگاهی خاص، مسائل دینی را مورد توجه قرار می دهد که مناسب با هر یک از آنها، دانشی شکل گرفته است که به ترتیب اقسام یاد شده عبارت‌اند از: دانش کلام، دانش اخلاق و دانش فقه.
دانش ناظر به اعتقادات دینی
دانشی که مسائل بخش اول را بیان می‌کند، دانشی است که نام های متعددی همچون علم عقاید، علم اصول دین، علم الاهیات، فقه اکبر و. . . برای آن گذارده شده است. با این حال، در مراکز علمی حوزه و دانشگاه به «علم کلام» معروف شده است و عالمان این علم را متکلم می‌خوانند.
علم کلام یکی از شاخه های مهم علوم انسانی است و سابقه ای طولانی در اندیشه‌ورزی های دینی دارد. اندیشمندان این علم کسانی اند که امور زیر را مورد توجه و مطالعه قرار می دهند: