- دیباچه 1
- مقدمه 3
- 2-اخلاق 6
- مباحث مقدماتی 6
- اشاره 6
- بخش های دین 6
- اشاره 6
- 1-عقاید 6
- 3-احکام عملی 7
- دانش ناظر به اعتقادات دینی 7
- 1-روش عقلی 8
- روش استدلال در دانش اعتقادات 8
- اشاره 8
- 2-روش نقلی 9
- 3-روش تلفیقی 9
- دانش اعتقادات و مسئله امامت 10
- اشاره 11
- بخش اول: کلیات 11
- فصل اول: حقیقت امامت از منظر شیعه و اهل سنت 12
- اشاره 12
- معنای لغوی امام و امامت 13
- معنای اصطلاحی امام و امامت 15
- اشاره 15
- تعریف متکلمان اهل سنت 16
- تعریف متکلمان شیعه 16
- نقطه مشترک تعاریف 17
- منشأ اختلاف 17
- 2-اختلافنظر مفهومی و مصداقی 18
- اشاره 18
- 1-اتفاقنظر مفهومی و اختلافنظر مصداقی 18
- جهات اختلاف 18
- دو رویکرد متمایز درباره حقیقت و چیستی امامت 19
- ضرورت وجود امام 20
- اشاره 20
- ضرورت وجود امام از نظر اهل سنت 20
- ضرورت وجود امام از نظر شیعه 21
- نظر اهل سنت 22
- اشاره 22
- امامت، از اصول یا از فروع؟ 22
- نظر شیعه امامیه 24
- امامت، لطفی از جانب خداوند 25
- جنبههای دیگری از امامت در برداشت شیعی 25
- اشاره 25
- امامت، مقامی الهی و استمرار همه وظایف نبوت به جز دریافت وحی 26
- اشاره 26
- 1-دریافت، حفظ و ابلاغ وحی 27
- 2-تفسیر و تبیین آیات 27
- 3-قضاوت 28
- 4-ریاست عمومی 28
- تعیین امام به دست خداوند 31
- امامت، خواستار ویژگی هایی خاص 32
- حقیقت امامت در کلام علامه طباطبایی 33
- حقیقت امام و امامت در سنت مکتوب 34
- اشاره 38
- فصل دوم: معنا و حقیقت عصمت 38
- معنای لغوی عصمت 39
- اشاره 39
- واژه عصمت در قرآن 41
- معنای اصطلاحی عصمت 41
- اشاره 41
- لطف خداوند 42
- ملکه نفسانی 44
- نیافریدن گناه در انسان 45
- فقط توانایی بر انجام دادن طاعت 45
- خاستگاه عصمت 45
- اشاره 45
- عصمت، ریشه در شناخت و آگاهی 46
- ریشه عصمت در کلام علامه طباطبایی 49
- ریشه عصمت در کلام شهید مطهری 50
- ریشه عصمت در کلام علامه عسکری 52
- اشاره 53
- فصل سوم: انواع عصمت 53
- اول: عصمت عملی و رفتاری 54
- دوم: عصمت علمی و بینشی 56
- سوم: عصمت خَلقی و خُلقی 58
- انواع عصمت در کلام امام علی (ع) 58
- اشاره 60
- بخش دوم: چرا امام باید معصوم باشد؟ 60
- اشاره 61
- فصل اول: دلایل عقلی عصمت امام 61
- اول: معصوم نبودن امام، یعنی اجتماع دو امر متضاد 64
- دوم: معصوم نبودن امام، یعنی نیاز به بی نهایت امام در زمان واحد 65
- سوم: وجوب حفظ شریعت اسلامی 68
- اشاره 71
- فصل دوم: دلایل نقلی عصمت امام 71
- قرآن و مسئله عصمت امام 72
- اول: آیه عهد الهی 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- اشاره 76
- استدلال استادِ علامه طباطبایی 76
- اشاره 77
- نکاتی درباره آیه 77
- دیدگاه اهل سنت 78
- دیدگاه شیعه 81
- اولوا الأمر چه کسانیاند؟ 83
- منابع اهل سنت 83
- مقام اول 84
- اشاره 84
- سوم: آیه صادقین 84
- منابع اهل سنت 86
- مقام دوم 86
- منابع شیعی 87
- مقصود از اهل بیت 88
- منابع شیعه 88
- اشاره 88
- چهارم: آیه تطهیر 88
- آیه تطهیر در مصادر اهل سنت 92
- شمول آیه تطهیر نسبت به دیگر امامان 95
- عصمت امام در روایات 96
- اشاره 96
- 1-اشاره به عصمت اهل بیت به طور مشخّص 97
- الف) حدیث ثقلین 97
- ب) حدیث سفینه 100
- ج) حدیث نجوم 102
- ٢. اشاره به لزوم عصمت امام به طور کلّی 104
- اشاره 106
- بخش سوم: نسبت مفهوم عصمت با برخی مفاهیم دیگر 106
- فصل اول: عصمت و اختیار 107
- اشاره 112
- فصل دوم: عصمت و عدالت 112
- تفاوتهای عصمت و عدالت 113
- چیستی عدالت 113
- اشاره 113
- 1-از نظر رتبه و درجه 114
- 2- از نظر بُعد معرفتی و شناختی 114
- 3-گستردگی متعلّق 114
- 1-استغفار پیامبران 116
- اشاره 116
- فصل سوم: عصمت و استغفار 116
- 2-استغفار امامان 117
- دقت نظر در معنا و انواع گناه 118
- اشاره 118
- 1-نگاهی متعارف و عام 119
- 2-نگاهی خاص 119
- پاسخ برخی از اندیشمندان شیعه 121
- علامه مجلسی 121
- علامه طباطبایی 123
- خواجه نصیر الدین طوسی 124
- علی بن عیسی اربلی 124
- فصل چهارم: انحصاری نبودن عصمت 127
- اشاره 131
- بخش چهارم: خردهگیری هایی بر لزوم عصمت 131
- امکان عصمت، آری یا نه؟ 132
- اشاره 132
- پاسخ 133
- عصمت، عقیده ای ریشه دار در عقل و نقل، نه ساخته شیعه 136
- اشاره 136
- پاسخ 136
- باور عصمت و نسبت دادن آن به هشام بن حکم 138
- اشاره 138
- پاسخ 139
- روایت اول 140
- روایت دوم 141
- اشاره 142
- کج فهمی از کلام امام علی (ع) 142
- پاسخ 143
- اشاره 148
- سخن پایانی: تأثیر عصمت در الگو بودن امام برای افراد جامعه 148
- 1-بُعد علمی 150
- 2-بُعد عملی 151
- اشاره 151
- نمونه هایی از فواید علمی و رفتاری معصوم 153
- تقویت شناخت عقلی بشر و متوقف شدن خطا 153
- اشاره 153
- مرجعی برای فهم گزاره های عقلگریز و خروج از سردرگمی 154
- برپایی نظام اجتماعی و تحقّق عدالت 155
- برطرف شدن تزلزل در رفتار 155
- پرورش و تسهیل در پیمودن درجات کمال 156
- حفظ شریعت و آگاهی از دین تحریف نشده 157
- لزوم آگاهی از عواقب خاص رفتارها 157
- کتابنامه 160
اولوا الأمر چه کسانیاند؟
روایاتی از منابع مشهور اهل سنت و نیز منابع شیعه در اختیار است که «اولوا الأمر» را در این آیه بر حضرت علی (ع) و فرزندان آن حضرت تطبیق می کنند که به نمونه هایی از آنها اشاره می کنیم:
منابع اهل سنت
«عبیداللهبناحمد حسکانی» مفسر معروف قرن پنجم اهل سنت در کتاب تفسیری خود به نام «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل» ، پنج حدیث، ذیل این آیه نقل کرده است که در همه آنها مصداق «اولوا الأمر» حضرتعلی (ع) معرفی شده است. در نخستین حدیث، «ابان بن ابیعیّاش» از «سلیم بن قیس هلالی» نقل میکند که علی (ع) از رسولخدا (ص) نقل فرمود:
شریکان من کسانیاند که خداوند آنها را در کنار نام خویش و نام من قرار داده و درباره آنها آیه ( یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ . . .) را نازل کرده است. [حضرت علی (ع) میگوید:] پرسیدم: «ای پیامبر خدا! آنها (اولوا الأمر) چه کسانیاند» فرمود: «تو نخستین آنهایی»(1)
«شیخ سلیمان قندوزی حنفی» در کتاب «ینابیع المودة» از تفسیر مجاهد نقل می کند که آیه ( أَطِیعُوا اللهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ) درباره امیرمؤمنان علی (ع) نازل شد در آن هنگام که پیامبر (ص) او را در جنگ تبوک جانشین خود در مدینه قرار داد.(2)
1- شواهد التنزیل، ج١، ص١٨٩.
2- ینابیع المودة، ص١٣۵.