- مقدمه 1
- کلیات 4
- فصل اول: کلیات و مفاهیم 4
- 1- وحی در لغت 10
- مفهوم شناسی 10
- 2- وحی در اصطلاح 15
- واژگان مرتبط با وحی (ساختار معناشناسی وحی در قرآن) 19
- بررسی اقسام واژگان 22
- الف) قول 22
- 1- واژگان بیان کننده رابطه گفتاری وحی 22
- ب) کلام 23
- ج) قصّ و قصص 26
- د) نبأ 28
- ه) ندا 29
- الف) نزول 31
- اشاره 31
- 2- واژگان مبین بیرونی و غیر نفسانی بودن وحی 31
- ب) اتیان و ایتاء 32
- ج) مجیء 33
- د) القاء و تلقی 35
- ب) تلاوت 38
- اشاره 38
- الف) قرائت 38
- 3- واژگان دال بر نزول لفظی قرآن 38
- ج) ترتیل 39
- اشاره 44
- فصل دوم: امکان و اقسام وحی 44
- منکران وحی رسالی 45
- امکان وحی 45
- 1- مشرکان و مخالفان پیامبران الهی 45
- 2- عقل گرایان 46
- 3- تجربه گرایان 47
- نقد و بررسی دیدگاه ها 48
- 1- اثبات وجود روح 48
- اشاره 48
- اشاره 50
- 2- برهان فلسفی بر اثبات وجود روح 50
- الف) برهان استمرار 50
- ب) خودآگاهی انسان 51
- الف) خواب های راستین 52
- 3- شواهد علمی و تجربی 52
- ب) اسپری تیسم و ارتباط با ارواح 53
- ج) خواب های مغناطیسی (هیپنوتیسم) 54
- 4- شواهد قرآنی 56
- نقدی بر دیدگاه عقل گرایان 57
- منشأ انکار وحی 59
- اقسام وحی 60
- کاربردهای مختلف وحی در قرآن 61
- اشاره 61
- 1- وحی به زمین 61
- 2- وحی به آسمان (القای تکوینی) 62
- 3- وحی به زنبور عسل (الهام غریزی) 63
- 5- وحی به شیاطین یا القای وسوسه های شیطانی 64
- 4- وحی به فرشتگان 64
- 6- وحی به مادر موسی (الهام قلبی) 65
- 7- وحی به حواریون 66
- 8- وحی به ائمه (وحی تأییدی یا تسدیدی) 67
- 9- وحی به معنای اشاره 67
- 10- وحی رسالی 68
- 1- سخن گفتن مستقیم با خدا 71
- اقسام وحی رسالی 71
- اشاره 71
- 2- سخن گفتن خدا با پیامبر از پس پرده 73
- 3- ارسال فرشته 74
- اشاره 76
- وحی گفتاری و وحی افعالی 76
- 1- وحی گفتاری (زبانی) 76
- 2- وحی افعالی 77
- اشاره 80
- فصل سوم: حقیقت و ویژگی های وحی 80
- اسرارآمیز بودن 80
- رابطه دوسویه (گفت وگو و ارتباط ماورای مادی بین دو ذات متفاوت) 81
- وحی، علم حضوری و صیانت از خطا 81
- وحی و تعلیم و تعلّم 82
- وحی و دریافت قلبی 83
- خارج از اختیار بودن 84
- اشاره 85
- ساختار خاص وحی رسالی 85
- بررسی پیک وحی در ساختار وحی 86
- وحی و جنسیت 87
- محتوای مختلف وحی 88
- متنوع بودن 91
- منابع معرفت 92
- 2- عقل و خرد 92
- اشاره 92
- 1- حواس و تجربه 92
- وحی، برترین منبع معرفت 92
- 3- تاریخ 93
- 4- فطرت (وجدان و شعور باطن) 93
- 6- وحی 94
- 5- کشف و شهود 94
- اشاره 97
- فصل چهارم: رابطه وحی با رؤیا 97
- جایگاه رؤیا در زندگی انسان 97
- رؤیای صادقه، نخستین نشانه نبوت 100
- رؤیا و پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) 101
- شباهت های رؤیای صادقه با وحی 107
- تفاوت های رؤیای صادقه با وحی 107
- مفهوم شناسی 110
- اشاره 110
- فصل پنجم: وحی و تجربه دینی 110
- زمینه ها 112
- دیدگاه ها 113
- 1- احساس گرایانه 113
- اشاره 113
- 2- ادراک و تجربه حسی 114
- 3- تجربه دینی امر فرا حسی 115
- 4- عرفان گرایی 116
- اشاره 120
- 1- نبوت، انتخاب و موهبت الهی 120
- قرآن و تجربه دینی 120
- 2- دخالت نداشتن پیامبر در متن قرآن 122
- تجربه عرفانی یا دینی (و تفاوت آن با وحی) 124
- فصل ششم: وحی در ادیان (یهود و مسیحیت) 130
- اشاره 130
- اشاره 131
- وحی در اندیشه یهود 131
- 2- اقسام وحی و کلام الهی 133
- 1- واژه شناسی وحی 133
- 4- روح القدس 135
- 3- روح خداوند 135
- 5- فرشته وحی 136
- 6- شرایط و حدود وحی و نبوت 137
- 7- نبوت زن 138
- حقیقت وحی از دیدگاه مسیحیت 140
- اشاره 140
- 1- کاتولیک (وحی و پیام) 140
- 2- پروتستان (وحی و فعل) 141
- عهد جدید یا کتاب های رسمی مسیحیت و وحی 143
- اشاره 143
- 1- انجیل های چهارگانه 145
- 2- وحیانی بودن عهد جدید 146
- فصل هفتم: خطاناپذیری وحی 152
- اشاره 152
- سلامت وحی 153
- الف) وحی و علم حضوری 154
- دلایل سلامت و خطاناپذیری وحی 154
- ب) قاعده لطف 154
- 1- دلایل عقلی 154
- 2- دلایل نقلی 156
- الف) آیات قرآن 156
- ب) روایات 158
- 3- دیدگاه های دانشمندان اسلامی 159
- 1- داستان ورقه بن نوفل 161
- اشاره 161
- شبهات سلامت وحی 161
- 2- افسانه غرانیق (آیات شیطانی) 168
- اشاره 185
- فصل هشتم: الهی بودن متن وحی و بررسی شبهات مصادر وحی 185
- الهی بودن متن قرآن 187
- اشاره 192
- 1- دلایل 192
- یگانگی مصدر وحی 192
- الف) معجزه بودن قرآن و تحدی 192
- اشاره 192
- ب) امّی بودن پیامبر (صلی الله علیه و آله) 194
- ج) تفاوت سخنان پیامبر و قرآن 197
- الف) شواهد و مدعیات کلی 198
- یکم) دخالت نداشتن پیامبر در متن قرآن 198
- اشاره 198
- 2- شواهد و قرینه ها 198
- دوم) توبیخ ها و سرزنش ها 203
- سوم) پیامبر مفسر قرآن، نه مصدر قرآن 203
- چهارم) اعتراف سخن سرایان عرب 204
- پنجم) سیره شخصی پیامبر (صلی الله علیه و آله) و قرآن 205
- ششم) تأخیر وحی 206
- هفتم) واژه قل 207
- اشاره 208
- ب) شواهد الهی بودن الفاظ قرآن 208
- دوم) عربی بودن 208
- یکم) اعجاز در فصاحت و بلاغت 208
- سوم) قرائت 210
- چهارم) تلاوت 211
- پنجم) ترتیل 212
- ششم) کلام الهی 213
- هفتم) کتاب 214
- بررسی مصادر ادعایی وحی 215
- اشاره 215
- 1- اجمالی از شبهات عصر رسالت 216
- اشاره 218
- 2- شبهات خاورشناسان 218
- الف) منشأ قرآن؛ یهود، نصارا و دیگر ادیان 218
- ب) محمد، مصدر قرآن 228
- ج) نبوغ اجتماعی 237
- د) وحی، رهاورد صرع و جنون پیامبر 239
- فترت سه ساله در آغاز بعثت 248
- فصل نهم: فترت وحی 248
- اشاره 248
- روایات فترت 250
- اشاره 250
- 2- روایاتی که مدت نزول قرآن را در مکه سیزده سال می دانند 256
- 1- روایاتی که مدت نزول قرآن را در مکه هشت سال می داند 256
- بررسی مدلول روایات 258
- 1- پیش از سوره ضحی 260
- فترت های دیگر وحی 260
- اشاره 260
- 2- پیش از سوره کهف 263
- 3- سوره مدثر 266
- 4- در میان سوره مریم 268
- امکان انقطاع وحی 269
- فصل دهم: وحدت یا تکرار وحی برای هر آیه و سوره و «رابطه آن با نزول قرآن بر هفت حرف» 277
- انواع نزول 277
- اشاره 277
- 1- سوره فاتحه 286
- تکرار یا یکبارگی نزول وحی های قرآنی (آیات و سوره ها) 286
- اشاره 286
- 2- آیه 113 سوره توبه 287
- 3- نزول قرآن بر یک یا هفت حرف 290
- اشاره 290
- احادیث «سبعه احرف» و جایگاه آن 290
- 1- تناقض روایات اهل سنت با شیعه 297
- 2- تناقض محتوایی در احادیث سبعه احرف 298
- 3- نبود دیدگاه واحد در میان اهل سنت در مفاد روایات 299
- رابطه قرائات و سبعه احرف 304
- فهرست منابع 316
مقدمه
«وحی» از گزاره های مهمی است که علم کلام، علوم قرآنی و فلسفه دین, آن را بررسیده اند بسیاری از ادیان از جمله هندو، بودا، یهود، مسیحیت و اسلام اصل وحی را پذیرفته اند؛ اگرچه در چگونگی و تعریف آن با هم اختلاف دارند.
وحی با نبوت پیوند ناگسستنی دارد و از پایه های دین شمرده می شود و راه ارتباط خداوند متعال با پیامبران است. قرآن کریم به مسئله وحی پرداخته و جزئیات، ویژگی ها، اقسام و ساختار آن را روشن نموده است. اهمیت وحی در آموزه های دینی تا اندازه ای است که تضعیف آن به تضعیف اساس دین می انجامد؛ ازاین رو مخالفان دین بر مسئله وحی ایراداهایی گرفته اند.
در دوران معاصر، مکاتب، گروه ها و ایسم های مختلف از جمله ماتریالیست ها، لائیک ها و سکولارها، به ویژه مستشرقان شبهاتی مطرح نموده و به انکار وحی رسیده اند.
وظیفه هر عالم دینی است که شبهات را پاسخ دهد و از دین دفاع کند. امروزه بیشترین شبهات متوجه وحی قرآنی است. این شبهات جدید نیست و در