جهنم از دیدگاه قرآن و حدیث (تفسیر موضوعی المیزان) صفحه 160

كه عذاب‌هاي فرعون به بني اسرائيل را از طرف خدا امتحان و از طرف فرعون و في‌نفسه عذاب خوانده و نفرموده آن‌چه از ناحيه فرعون به شما بني اسرائيل رسيد عــذاب خــدا بود. (1)

عذاب چيست؟ (253)

شديدترين عذاب كدام است؟

«وَ مَنْ اَظْلَـمُ مِمَّنِ افْتَري عَلَي اللّهِ كَذِبا اَوْ كَذَّبَ بِايتِه اِنَّهُ لايُفْلِحُ الظّلِمُونَ...،»

«ستمكـارتـر از آن كسـي كـه بـه دروغ بـه خـداونـد افترا ببندد يا آيات او را تكذيب كند كيست؟ به درستي كه ستمگران رستگار نمي‌شـونـد....» (21 / انعام)

مي‌فرمايد: اينان با اين انحرافات خود، به خويشتن شديدترين ظلم را كرده و خود را به هلاكت و خسران مي‌كشند، سپس بيان مي‌كند كه اين مظالم در روز قيامت به چه صورتي منعكس شده، به چه كيفيت وحشت زائي به ايشان مي‌رسد، به طوري كه از شدت آن با انكار آن‌چه كه در دنيا مي‌گفتند خود را تكذيب كرده تمناي بازگشت به دنيا

(254) جهنم از ديدگاه قرآن و حديث

مي‌كنند، شايد كه اين بار عمل صالح كنند و به خاطر كوتاهي‌هائي كه در حق خداي سبحان نموده‌اند اظهار حسرت مي‌كنند.

ظلم يكي از شنيع‌ترين گناهان است، بلكه با كمي دقت و تحليل عقلي بايد گفت: زشتي و شناعت گناهان ديگر هم به مقدار ظلمي است كه در آن‌ها است و معناي ظلم عبارتست از خروج از عدالت و حد وسط و ظلم همان‌طوري كه از جهت اختلاف خصوصيات آن شخص مرتكب، مختلف و كم و زياد مي‌شود، همچنين نسبت به اختلاف اشخاصي كه ظلم برايشان مي‌شود و يا اراده ظلم بر آنان شده است، اختلاف و شدت و ضعف پيدا مي‌كند، به اين معنا كه هر چه موقعيت و شأن او عظيم‌تر باشد ظلم بر او شنيع‌تر و بزرگ‌تر خواهد بود و معلوم است كه ساحتي مقدس‌تر و منزلتي رفيع‌تر و عزيزتر از ساحت و منزلت پروردگار و آيات داله بر او نيست.