جهنم از دیدگاه قرآن و حدیث (تفسیر موضوعی المیزان) صفحه 93

مي‌فرمايد: امروز روزي است كه اهل محشر - از انسان‌ها - سخن نمي‌گويند و اذن

يوم‌الفصل - و آن‌ها كه به جهنم رانده مي‌شوند! (143)

سخن گفتن به ايشان داده نمي‌شود و يا اذن عذرخواهي كردن به ايشان داده نمي‌شود، پس اعتذاري نخواهند كرد.

نفــي نطق در اين آيه با اثبات آن در آيات ديگر منافات ندارد، چون روز قيامت مواقــف بسيــار و مختلــف دارد، در يك موقــف از ايشــان سئـوال مي‌شــود جواب هم مي‌دهنـد و در موقفي ديگر بر دهان آنان مهر مي‌زنند و نمي‌تواننــد سخن بگوينــد.

«هذا يَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْناكُمْ وَ الاَْوَّلينَ ، فَأِنْ كانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكيدوُنِ!» روز قيامت را از اين جهت «يَوْمُ الْفَصْل» خوانده كه خداي تعالي در آن روز جدا سازي مي‌كند و ميان اهل حق و اهل باطل با داوري خود جدايي مي‌اندازد، هم‌چنان كه فرمود: «اِنَّ رَبَّــكَ هُــوَ يَفْصِــلُ بَيْنَهُـمْ يَـوْمَ الْقِيمَـةِ فيمـا كـانُوا فيـهِ يَخْتَلِفـُونَ،» (25 / سجده) و نيز فرمـوده: «اِنَّ رَبَّكَ يَقْضــي بَيْنَهُــمْ يَــوْمَ الْقِيامَـةِ فيـما كانُـوا فيـهِ يَخْتَلِفُـونَ،» (17 / جاثيه) كـه در يكي تعبير بـه فصـل و در ديگـري تعبيـر بـه قضـا كـرده است. خطاب در جمله «جَمَعْناكُمْ‌وَ الاَْوَّلينَ» به تكذيب گران اين امت است، بدان جهت كه جزء آخرين هستند و

(144) جهنم از ديدگاه قرآن و حديث

به همين جهت در مقابل اولين قرارشان داده و در جاي ديگر به نحو جامع فرموده: امروز روزي است كه همه مردم در آن جمع مي‌شوند، «ذلِكَ يَوْمٌ مَجْمُوعٌ لَهُ النّاسُ،» (103 / هود) و در جاي ديگر فرموده: « وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ اَحَدا.» (47 / كهف)

و معنــاي اين‌كه فرمود: «فَأِنْ كانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكيــدوُنِ،» اين است كه اگر شمــا حيله‌اي عليه من داريد تا با آن حيله عذاب مرا از خود دفع كنيد، آن حيله را بكار ببريد. (1)

به دوزخ اندازيد هر كافر معاند، مَنّاعٍ لِلْخَيْر، مُعْتَدٍ مُريب را !

«اَلْقِيا في جَهَنَّمَ كُلَّ كَفّارٍ عَنيدٍ!»