معرفت معاد صفحه 101

انسان سلب می کند، و زندگی این جهانی و آمال و آرزوهای وی را به پایان می رساند. از آن پس سفر پر فراز و نشیب آخرت با ورود به عالم برزخ آغاز می شود و تا روز قیامت تداوم می یابد. امیرمؤمنان علی (علیه السلام) فرموده است  :

الموت باب الاخره ؛ (1)

مرگ دروازه آخرت است .

و مابین احدکم و بین الجنّه والنار الّا الموت أن ینزل به ؛ (2)

فاصله میان هر کدام از شما با بهشت یا دوزخ ، بیش از فرا رسیدن مرگ نیست .

1 _ 14. ماهیّت مرگ

در شناخت انسان گفته شد که حقیقت انسان ، متشکل از روح و بدن است. هیچ یک از روح و بدن تنها انسان نیستند، بلکه هرکدام جزئی از آن می باشند. نیز گفته شد خداوند متعال با نظر لطف خود، روح ها را در بدن خاصّ خویش قرار داد و آن دو را باهم جمع و ترکیب نمود. ترکیب میان آن دو، ترکیب صناعی انضمامی است یعنی روح به آن بدن تعلّق و احاطه دارد، نه این که با آن درآمیخته باشد. امّا با جداییِ روح از بدن انسان ، مرگ وی فرا می رسد. (3)

تبیین شایسته حقیقت مرگ ، نیازمند بررسی آیات و روایات در این زمینه است . از نظر آیات و روایات اهل بیت (علیهم السلام) معنای مرگ ، ارتباط نزدیکی با خواب دارد. مرگ و خواب در یک مسأله باهم مشترک دانسته شده اند و آن خروج روح از بدن در هر دو حالت است . (4)خداوند می فرماید :

(اللَّهُ یَتَوَفَّی الأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِهَا وَالَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنَامِهَا فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضَی

1- تصنیف غرر الحکم ، ص 161.
2- نهج البلاغه ، خطبه 64.
3- مناهج البیان (جزء سی ام )، ص 170.
4- انسان و معاد، ص 115.