معرفت معاد صفحه 131

معنی دارد؟ فرمود: ای فرزند نباته! اگر پرده از مقابل چشم شما برداشته شود، ارواح مؤمنان را می بینید که در این جا حلقه حلقه نشسته اند، یکدیگر را ملاقات می کنند و سخن می گویند. این جا جایگاه مؤمنان است و ارواح کفّار در وادی برهوت هستند. (1)

1 _ 17. آگاهی اهل برزخ از احوال دنیا

بنابر مستندات روایی ، ارواح در عالم برزخ ، از امور دنیا آگاه هستند. اما با بررسی برخی از این مستندات روشن می شود که ارواح در برزخ ، از آزادی کامل برخوردار نیستند و آگاهی های آنها نسبت به امور دنیا محدود و مشروط به اذن خداوند است .

امیرمؤمنان (علیه السلام) می فرماید :

زوروا موتاکم فإنّهم یفرحون بزیارتکم و لیطلب احدکم حاجته عند قبر ابیه و عند قبر أمّه بما یدعو لهما؛ (2)

مردگان خود را زیارت کنید، که پس آنها از زیارت شما شاد می شوند. و هر یک از شما نیاز خویش را نزد قبر پدرش و قبر مادرش با دعا برای آنان ، از خدا بخواهد.

محمّد بن مسلم گوید: از امام جعفر صادق (علیه السلام) پرسیدم : به زیارت مردگان می رویم ، آگاه می شوند؟ فرمود: آری به خدا سوگند، آنها از آمدن شما آگاه و شاد می شوند و با شما انس می گیرند. (3)

از امام صادق (علیه السلام) و امام کاظم (علیه السلام) روایت شده است که آزادی عمل ساکنان اهل برزخ در دیدار خانواده خود، وابسته به عمل و نیکی های آنان است . (4)

امام کاظم (علیه السلام) فرمود: دیدار مؤمن اهل برزخ با خانواده اش در دنیا به اندازه نیکیهای

1- بحارالانوار، ج 6، ص 242؛ تفسیر نمونه ، ج 14، ص 342.
2- الکافی ، ج 3، ص 230.
3- من لایحضره الفقیه ، ج 1، ص 181.
4- من لایحضره الفقیه ، ج 1، ص 181؛ الکافی ، ج 3، ص 231.