معرفت معاد صفحه 15

(أَوَلَمْ یَرَوْا کَیْفَ یُبْدِئُ اللَّهُ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ إِنَّ ذَلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیرٌ)؛ (1)

آیا آنان ندیدند چگونه خداوند آفرینش را آغاز می کند، سپس آن را بازمی گرداند؟ این کار برای خدا آسان است .

(کَمَا بَدَأَکُمْ تَعُودُونَ )؛ (2)

همان گونه که در آغاز شما را آفرید باز می گردید.

در آیه 78 و 79 سوره یس که پیشتر اشاره شد آمده است : (آن شخص منکر گفت :) چه کسی این استخوان های پوسیده را زنده می کند؟ بگو: همان کسی آن را زنده می کند که نخستین بار آن را آفرید.

این پرسش و پاسخ به قدری استدلال قوی است که از ابونصر فارابی فیلسوف شهیر نقل شده است : آرزو می کنم که ارسطو بر این حجّت قوی که خداوند، در آیه (قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّهٍ وَهُوَ بِکُلِّ خَلْقٍ عَلِیمٌ ) بیان فرموده ، مطلع می شد. زیرا تفصیل آن ، چنین خواهد بود: خداوند؛ در ابتدای امر، این استخوان ها را آفرید و زنده کرد، و هر کسی بتواند چیزی را در ابتدا بیافریند، او حتمآ خواهد توانست بار دیگر آن را خلق کند. نتیجه این قیاس ، چنین خواهد شد که خداوند، این استخوان ها را بار دیگر، می تواند بیافریند و زنده کند. (3)

3 _ 3. نمونه های رستاخیز در طبیعت

یکی دیگر از استدلال ها و یادآوری ها برای معاد، یادآوری تحوّلات ژرف و دائمی در عالم طبیعت است . با اندکی توجّه درمی یابیم تغییرات فصل ها و در نتیجه دگرگونی آب و هوا و تأثیر آن در حیات گیاهی ، نمونه ای از تداوم چرخه مرگ و حیات است .

1- العنکبوت ، آیه 19.
2- الاعراف ، آیه 29.
3- به سوی جهان ابدی ، ص 242.