معرفت معاد صفحه 74

اشاره ای کوتاه به آنها گردید. و روشن شد که علم و عقل ، حقیقتی بیرون از انسان است و به ارواح افاضه می شود و غیر از ارواح است .

2 _ 11. روح

اشاره

عوامل چندی _ از جمله نفوذ فرهنگ و اندیشه های فلسفه و عرفان یونانی و هندی در دنیای اسلام ، سیاست های فرهنگی خلفا و شاهان ستمگر و پدید آمدن فرقه های مختلف _ موجب تشتّت و اختلاف آرا گردید. این اختلاف در برخی از حوزه ها بسیار پررنگ نمایان شد. شناخت حقیقت روح یکی از این حوزه های پرچالش است که برخی آن را در شمار پراختلاف ترین موضوع در مسائل فلسفی و کلامی دانسته اند. (1)

علّامه حلّی گوید :

مردم در ماهیّت نفس اختلاف نمودند که آیا جوهر است یا عَرَض . و آنها که گفتند جوهر است اختلاف کردند که آیا مجرد است یا نیست . (2)

علّامه مجلسی نیز گوید :

در حقیقت روح انسان ، خلاف بسیار است . و فقیر در کتاب بحارالانوار زیاده از بیست قول نقل کرده ام . و بعضی گفته اند که چهل قول در این باب هست . (3)

سیداسماعیل طبرسی ، نظرات برخی دانشمندان در مورد روح را مطرح می کند، ازجمله آرای شیخ بهایی ، سیّد جزایری ، علی بن یونس عاملی . (4)شیخ مجتبی قزوینی

نیز ضمن اشاره به اختلاف آرا در مورد روح ، یکی از عوامل این اختلاف را چند معنایی واژه روح دانسته است . (5)

1- کفایه الموحّدین ، ج 4، ص 23.
2- کشف المراد، ص 138.
3- حقّ الیقین ، ص 376.
4- ر.ک : کفایه الموحّدین ، ج 1، ص 283.
5- بیان الفرقان ، ص 128.