- مقدمه 1
- گفتار اول: ماجراهای هجرت موسی علیه السلام با بنی اسرائیل از صحرای سینا به صحرای فاران و صین (110- 100 سالگی) 4
- اشاره 4
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 5
- فصل اوّل: داستان سرپیچی از روز سبّت (اصحاب السبت) در منطقه ایله در 5 قسمت 5
- قسمت اوّل: نافرمانی از روز سَبّت 6
- قسمت دوّم: مردی که قانون سبّت را شکست 10
- قسمت سوّم: عذاب عصیانگران روز شنبه! 12
- قسمت چهارم: لباس منگوله دار برای یاد خدا 18
- قسمت پنجم: بررسی پیام های 3 دسته آیات 19
- فصل دوّم: داستان فتنه ی قارون (قورح در عبری) پسرعموی موسی در 13 قسمت 22
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 22
- قسمت اوّل: سابقه ی قارون قبل از مبارزات موسی با فرعون 24
- قسمت دوّم: ایمان آوردن ظاهری قارون به موسی 29
- قسمت سوّم: قارون و جنون نمایش ثروتش! 30
- قسمت چهارم: نصیحت دانشمندان مؤمن بنی اسرائیل به قارون 32
- قسمت پنجم: پاسخ قارون یاغی و ستمگر به این واعظان دلسوز 35
- قسمت ششم: پاسخ کوبنده ی خداوند به قارون و قارون ها 37
- قسمت هفتم: فرمان زکات به بنی اسرائیل و ظاهر شدن چهره ی منافق قارون در پس این امتحان 38
- قسمت هشتم: نقشه ی قارون و خنثی شدن تصمیم ناجوانمردانه ی او 40
- قسمت نهم: عذاب و مرگ قارون ویارانش 41
- قسمت دهم: عبرت مردم از مرگ قارون 46
- قسمت یازدهم: وعده ی خداوند برای مبارزه با سلطه جویی و فساد در ارض 49
- قسمت دوازدهم: وقایع پس از مرگ قارون 51
- قسمت سیزدهم: بررسی پیام های قرآنی 3 دسته آیات 55
- فصل سوم: داستان آتش گرفتن خیمه اجماع با صاعقه و قتلی مشکوک در پشت خیمه و دستور ذبح گاو ویژه برای پیدا کردن قاتل در 9 قسمت 62
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 62
- قسمت دوّم: ماجرای صاحب آن گاو طلائی 63
- قسمت اوّل: قانون قتلی که قاتلش معلوم نیست 63
- قسمت سوم: قتلی مشکوک (عامیل بن راحیل) بعد از سوختن خانه ی اجماع و آمدن صاعقه 66
- قسمت چهارم: نزاع مردم و داوری موسی برای پیدا کردن قاتل و دستور ذبح گاو 67
- قسمت پنجم: آغاز ایرادهای بنی اسرائیلی قبل از ذبح گاو 69
- قسمت ششم: ذبح گاو پس از ایرادهای بنی اسرائیلی 75
- قسمت هفتم: نحوه ی زنده شدن مقتول 77
- قسمت هشتم: قساوت و سنگدلی بنی اسرائیل 80
- قسمت نهم: بررسی پیام های قرآنی 1 دسته آیات 82
- اشاره 85
- گفتار دوم: هجرت موسی علیه السلام به تنهایی از صحرای فاران تا اردن تا قبل از وفاتش (100 – 120 سالگی) 85
- فصل اول: داستان وفات هارون (سال 1408 ق.م) در موسیره یا بیابان تیه وقایع پس ازآن در 7 قسمت 86
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 86
- قسمت اوّل: مرگ هارون علیه السلام در کوه هور 87
- قسمت دوّم: تهمت قتل برادر به موسی و امداد خداوند برای جلوگیری از این تهمت 89
- قسمت سوّم: ویژگی های حضرت هارون علیه السلام 90
- قسمت چهارم: وقایع پس از وفات هارون 92
- قسمت پنجم: جنگ های (پس از وفات هارون)، در درّه ی موآب (مشرف به بیابان و کوه پیسگاه) 94
- قسمت ششم: درخواست قبیله های شرق رود اردن (رئوبین و جاد) در تقسیم اراضی 98
- قسمت هفتم: خداوند به موسی اجازه ی ورود به سرزمین موعود را نمی دهد 101
- فصل دوم: داستان فتنه ی بلعم باعورا قبل از فتح اِریحا و بعد از رسیدن به دشت موآب و شکست آن ها در فتنه ی بلعم باعورا و هلاک بیست هزار نفر از بنی اسرائیل بر اثر طاعون و وقایع پس ازآن در 14 قسمت 103
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 103
- قسمت اوّل: معرّفی بلعم باعورا و چگونگی فریب او برای نقشه ای شوم 104
- قسمت دوم: وسوسه گران گرد بلعم باعورا 106
- قسمت سوّم: بلعام و الاغش 108
- قسمت چهارم: اولین وحی بلعام 109
- قسمت پنجم: دومین وحی بلعام 110
- قسمت ششم: سومین وحی بلعام 111
- قسمت هفتم: چهارمین وحی بلعام 112
- قسمت هشتم: آخرین وحی بلعام 112
- قسمت نهم: پافشاری بلعم بر اجرای تصمیمش (نفرین و جادوی سپاه موسی با اسم اعظم خداوند) 112
- قسمت دهم: نقشه ی دوّم بلعم برای سرکوبی سپاه موسی 113
- قسمت یازدهم: تشبیه بلعم به سگان تشنه 115
- قسمت دوازدهم: سرگذشت «بلعم» و علمای دنیاپرست 116
- قسمت سیزدهم: وقایع پس از فتنه ی بلعام (بلعم باعورا) 120
- قسمت چهاردهم: بررسی پیام های قرآنی 1 دسته آیات 135
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 137
- فصل سوم: داستان سخنرانی موسی خطاب به نسل جدید بنی اسرائیل، روز اوّل، ماه یازدهم، سال چهلّم خروج از مصر، در بیابان عربه (در صحرای موآب) در شرق رود اُردُن و ماجرای وفات موسی در 5 قسمت 137
- اشاره 137
- قسمت اوّل: سخنرانی موسی برای یادآوری سرکشی های پدرانشان و ابلاغ قوانین و احکام به نسل جدید بنی اسرائیل قبل از وفاتش 140
- قسمت سوّم: وفات حضرت موسی علیه السلام (در روز 7 آذر و شب 21 ماه رمضان) در بیابان تیه 187
- قسمت چهارم: ویژگی های حضرت موسی 190
- قسمت پنجم: تجلیل از مقام موسی و هارون 193
- قسمت ششم: بررسی پیام های قرآنی 1 دسته آیات 194
- فصل چهارم: خلاصه سفرنامه ی بنی اسرائیل از مصر تا موآب در طی 40 سال آوارگی در صحرا 195
- اشاره 198
- گفتار سوم: هجرت موسی علیه السلام در 120 سالگی از دنیا به عالم برزخ و پایان سرگردانی 40 ساله ی بنی اسرائیل 198
- فصل اول: داستان ورود بنی اسرائیل به سرزمین موعود (کنعان) پس از وفات موسی با رهبری یوشع بن نون علیه السلام تا وفات یوشع بن نون در 34 قسمت 199
- «جدول خلاصه قسمت های این داستان» 199
- قسمت اوّل: آغاز رهبری یوشع علیه السلام در 9 سالگی 202
- قسمت دوّم: دستور تصرّف کنعان توسّط خداوند به یوشع علیه السلام 202
- قسمت سوّم: یوشع علیه السلام جاسوسانی به اِریحا می فرستد 203
- قسمت چهارم: عبور بنی اسرائیل از رود اُردُن 205
- قسمت پنجم: برداشتن دوازده سنگ یادبود از وسط رود اردن و ساختن بنای یادگاری در جلجال (سمت شرقی شهر اِریحا) 206
- قسمت ششم: ختنه در جلجال و برگزاری عید پسح (روز چهاردهم ماه اوّل سال چهلّم خروج) 207
- قسمت هشتم: سقوط اِریحا 208
- قسمت هفتم: یوشع علیه السلام و مرد شمشیر به دست 208
- قسمت نهم: گناه عخان (پسر کرمی، نوه ی زبدی و نواده ی زارح از قبیله ی یهودا) و شکست 3 هزار سرباز بنی اسرائیلی از سربازان شهر عای به دلیل این گناه 210
- قسمت دهم: تسخیر و خرابی شهر عای 212
- قسمت یازدهم: قرائت قوانین تورات بر کوه عیبال 213
- قسمت دوازدهم: حیله ی جبعونی ها 214
- قسمت سیزدهم: دعوت همکاری «ادونی صدق»(پادشاه اورشلیم) از پادشاهان شهرهای همسایه و مبارزه بنی اسرائیل با آن ها در جبعون و اطراف آن و معجزه ی از حرکت افتادن آفتاب 215
- قسمت چهاردهم: شکست پادشاهان اموری 216
- قسمت پانزدهم: تصرّف شهرهای جنوبی اموری ها 217
- قسمت شانزدهم: شکست پادشاهان شمالی 218
- قسمت هفدهم: پادشاهانی که از یوشع شکست خوردند 219
- قسمت هجدهم: سرزمین های تسخیر نشده 220
- قسمت نوزدهم: دستورات خداوند به بنی اسرائیل قبل از ورود به بیت المقدس 220
- قسمت بیستم: لجاجت شدید بنی اسرائیل و عمل نکردن به دستورات خداوند و رهبرشان 223
- قسمت بیست و یکم: عذاب این نافرمانی 224
- قسمت بیست و سوّم: تقسیم زمین های 5/9 قبیله و تقسیم کنعان به حکم قرعه 226
- قسمت بیست و دوّم: عاقبت بازماندگان از عذاب الهی 226
- قسمت بیست و چهارم: نحوه ی تقسیم بقیّه ی زمین ها بین 7 قبیله 233
- قسمت بیست و ششم: بازگشت قبایل شرق رود اُردُن 239
- قسمت بیست و پنجم: بنی اسرائیل سرزمین موعود را تسخیر می کند 239
- قسمت بیست و هفتم: قربانگاه کنار رود اُردُن 240
- قسمت بیست و هشتم: وصیت یوشع 241
- قسمت بیست و نهم: تجدیدعهد در شکیم 242
- قسمت سی ام: مرگ یوشع و العازار و دفن استخوان های یوسف در شکیم 244
- قسمت سی ویکم: جانشینان یوشع 245
- قسمت سی و دوم: وقایع پس از وفات یوشع و مرگ کالیب (وصی دوّم یوشع) 245
- قسمت سی و سوم: نام و نسب پیغمبران بنی اسرائیلی پس از وفات موسی 246
- قسمت سی و چهارم: بررسی پیام های قرآنی 2 دسته آیات 247
- فصل دوّم: جدول خلاصه 80 واقعه ی زندگی موسی علیه السلام از تولد تا 32 سال پس از وفاتش 250
- اشاره 256
- گفتار چهارم: موسی الگوی مقاومت و صبر برای پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و مبلغان دینی 256
- فصل اول: اهداف حضرت موسی علیه السلام در تبلیغ 257
- فصل دوم: چگونگی آماده شدن حضرت موسی برای تبلیغ 259
- فصل سوم: دوازده شیوه ی دعوت حضرت موسی علیه السلام 262
- فصل چهارم: بررسی 28 دسته از آیات خطاب شده به پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله در رابطه با داستان موسی علیه السلام 277
مقدمه
الحمد لله ربّ العالمین و الصلاه والسّلام علی خیر خلقه محمّد خاتم النبییّن و مدینه العلم و علی عترته الطاهره ابواب المدینه
امیر المومنین فرمودند: (فاتّقو الله َ، عبادَ اللهِ! َتقیّهَ ذی لُبِّ شَغَلَ التفکُّرُ قلبَهُ) (1) ای بندگان خدا! تقوا پیشه کنید، تقوای خردمندی که اندیشیدن، جان او را مشغول داشته است.
بنا به سفارش امیرالمؤمنین علیه السلام که تقوا و تعقّل و تفکر را در رابطه باهم مطرح کرده اند، نباید نگاه ما به قصص قرآن نگاه صرفاً تاریخی باشد چراکه قرآن تنها کتاب داستان نیست و باید از آن عبرت گرفته شود و موارد اختلاف ادیان را بر اساس این آیه (إِنَّ هَذَا الْقُرْءَانَ یَقُصُّ عَلیَ بَنیِ إِسْرَ ءِیلَ أَکْثرَ الَّذِی هُمْ فِیهِ یخَتَلِفُونَ) (2) برطرف کند.
مجموعه ی حاضر تحت عنوان «موسی کلیم الله» تاریخ تحلیلی فرازو نشیب های زندگی 120 ساله ی حضرت موسی کلیم الله (قبل از تولّد تا پس از وفات) بر اساس آیات و روایات و تورات و اشعار شعرای ایرانی» است و همگی مطالب تفسیری بر اساس 4 تفسیر [ مجمع البیان ، المیزان ، نمونه ، نور] تنظیم گردیده است و با این انگیزه تألیف یافته است که در آینده با توجه به این مجموعه، به دوراز هرگونه مطلب جعلی و خرافه در روایات، یک فیلم نامه قرآنی از زندگی پربرکت ایشان تهیّه شود.
با توجه به اینکه روایت قرآن از داستان حضرت موسی علیه السلام به علل گوناگون به ترتیب زمانی ذکر نشده (3) و گاه یک صحنه در چند سوره با الفاظ گوناگون بیان شده (4)، این مجموعه به صورت ویژه یا بهتر بگوییم به حالت یک فیلم نامه ی قرآنی از داستان حضرت موسی علیه السلام تنظیم گردیده.
1- نهج البلاغه، خطبه 82، مواعظ امیر المؤمنین
2- نمل:76 همانا این قرآن بر بنی اسرائیل اکثر معارف و احکامی را که در آن اختلاف می کنند کاملا بیان می کند و حکم واقعی تورات را آشکار می سازد.
3- مهمترین عللی که در اذهان برخی افراد، سبب رشد اعتقاد به پراکنده گویی و گسیختگی مطالب قرآن شده است: عللل درونی (به خود قرآن برمی گردد): (روش مزجی در بیانات قرآنی، نادیده گرفتن حذفها و ایصالها در جمله بندیهای قرآن و نزول تدریجی آیات) علل خارجی (از بیرون موجب پدیدآمدن این توهّم شده است): (ترجمه های لفظ به لفظ، طولانی شدن مطالب تفسیری در متون تفسیر و غفلت از زمینه ها و اسباب النزول). برای اطلاعات بیشتر، رک به: مقاله ی «علل پراکنده به نظر آمدن قرآن» نویسنده: عبدالهادی فقهی زاده
4- تکرار یا تصریف برخی حوادث یک داستان در قرآن کریم از اسالیب فصاحت و از محاسن کلام است و بر خلاف تصوّر، این نوع تکرار نه تنها هیچ ضرری به کلام نمی زند، بلکه بر زیبایی و متانت آن می افزاید. چراکه در قرآن، تکرار قصّه ها مانند نوشته های عادّی نیست، بکه فواید بسیاری دارد از جمله: تکرار در قرآن از اسالیب فصاحت است و بلیغ تر از تأکید به شمار می رود. تکرار سبب می شود کلام مستقر گردد. تکرار بیانگر معجزه بودن قرآن است تا اعلان کند که از آوردن مثل آن عاجز هستند. و نوعی تحدی به شمار می رود. تکرار برای متنبّه کردن و القای کلام است به حدّی که شنونده آن را قبول نماید. تکرار برای این است که تمام معانی در دل و قلب مخاطب جای گیرد. در هر تکرار متعلّقات جدیدی است که با آنها داستان شکل نو به خود می گیرد و معنای آن در چند مرحله به صورت تمام، دریافت می شود. تکرار بر تأثیر کلام می افزاید زیرا با اسالیب متفاوت بیان می شود و شیوه ی عرب ها بوده است.