برزخ و معاد از دیدگاه قرآن و روایات صفحه 337

می یابد و بعید به نظر می رسد که ارواح مردگان به زیارت و ملاقات نسل های دورشان علاقه داشته باشند.

ب) زیارت اهل قبور

چنانچه ارواح مردگان با اهل دنیا ارتباط دارند و به دیدار و ملاقات بازماندگان خود می آیند، و از اعمال خوب و بد آن ها خوشحال و یا ناراحت می شوند؛ مستحب است زنده ها هم به زیارت مردگان بروند و نباید مرده ها را فراموش کنند. زیرا ارواح مردگان از زیارت زندگان، خوشحال و از دعا و استغفار آنان بهره­مند و از زیارت نکردن آن ها ناراحت می شوند. در این زمینه روایات بسیاری وارد شده که به برخی از آن ها اشاره می گردد:

1. جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه السلام فی زِیَارَهِ الْقُبُورِ قَالَ: إِنَّهُمْ یَأْنَسُونَ بِکُمْ فَإِذَا غِبْتُمْ عَنْهُمُ اسْتَوْحَشُوا.((1))

جمیل بن درّاج از امام صادق علیه السلام درباره زیارت اهل قبور نقل کرده است که آن حضرت فرمود: اموات با شما در وقت زیارت قبرستان انس می گیرند؛ امّا هنگامی که برگشتید و از آنان غایب شدید، وحشت می کنند.

2. قَالَ عُمَرُ بْنُ یَزِیدَ: قُلْتُ لأَبِی عَبْدِاللهِ علیه السلام : یُصَلَّی عَنِ الْمَیِّتِ فَقَالَ: نَعَمْ، حَتَّی إِنَّهُ لَیَکُونُ فی ضِیقٍ فَیُوَسِّعُ اللهُ عَلَیْهِ ذَلِکَ الضِّیقَ، ثُمَّ یُؤْتَی فَیُقَالُ لَهُ خُفِّفَ عَنْکَ هَذَا الضِّیقُ بِصَلَاهِ فُلَانٍ أَخِیکَ عَنْکَ، قَالَ: فَقُلْتُ لَهُ: فَأُشْرِکُ بَیْنَ رَجُلَیْنِ فی رَکْعَتَیْنِ قَالَ: نَعَمْ فَقَالَ علیه السلام : إِنَّ الْمَیِّتَ لَیَفْرَحُ