برزخ و معاد از دیدگاه قرآن و روایات صفحه 469

لازم به ذکر است اگر مقصود از معاد جسمانی بازگشت با بدن مثالی اخروی باشد، طبعاً شبهاتی که بر معاد جسمانی مادّی وارد کرده اند، وارد نخواهد بود.

دسته دوّم: این گروه، نفس را جوهری مجرّد از مادّه می دانند و می گویند: نفس گرچه به سبب مرگ از بدن جدا می شود و بدن مادّی، متلاشی و پوسیده می گردد ولی در معاد وقیامت، همین انسان که مرکّب از نفس و بدن است به قدرت خداوند دوباره زنده می شود و در حیات نوینی به زندگی دائمی خود ادامه می دهد، منتها در سطحی بالاتر و جهانی وسیع تر و حیاتی عالی تر. ممکن است همین نظریه حق و صواب باشد؛ که قطعاً چنین است زیرا این عقیده­ای است که از متون آیات قرآن مجید که معتمدترین مدرک و موثّق ترین دلیل برای اثبات هر مطلبی می باشد، گرفته شده است. این آیات از وجود لذّت ها و عذاب های جسمانی و روحانی اخروی حکایت دارند که بعداً ذکر خواهیم نمود.

معیار و ملاک جسمانی و روحانی بودن معاد

قبل از این که نظریات را بررسی کنیم، باید توجّه به معیار و ملاک جسمانی و یا روحانی داشته باشیم، تا وضعیت معاد جسمانی و روحانی مشخّص شود. در این مورد دو معیار و ملاک وجود دارد که باید تبیین گردد:

الف) واقعیت انسان

ب) انواع پاداش ها و کیفرها

اما در قسمت اوّل، متفکّرین با حفظ ظواهر قرآن، معتقدند که برای انسان و حقیقت آن غیر از این هیکل ظاهری و حس و حرکتی که در او دیده می شود، یک حرکت و حس دیگری به نام نفس مجرّد و روحی جدا از مادّه ظاهری