سوشیانت منجی ایرانویج صفحه 199

قرار می دهیم.

بهمن یشت و تحریفات آن

میان محققان و دانشمندان در زمان تألیف بهمن یشت اختلاف وجود دارد و با توجه به شواهد موجود، و با آن که دست نویس های این متن مقدم بر قرن سیزدهم بعد از میلاد نیستند، اکثر مفسران متفق القولند که این متن دست کم در عهد ساسانی جامه تألیف پوشیده و پس از آن در زمان های مختلف و در چند نوبت دست کاری و ویرایش شده است. می توان گفت متن فعلی بهمن یشت تألیفی است که حداقل از سه تفسیر که از آنها نام برده شده، گردآوری شده است: زند وهومن یشت، زند خرداد یشت و زند اشتاد یشت. از طرفی چون در ابتدای متن حاضر عبارت «ستودگر نسک» آمده، بنابراین متن فعلی دست کم مبتنی بر چهار سند مکتوب دیگر است. گفته هدایت درباره زند وهومن یشت (یسن) که از منابع مسلم بهمن یشت بوده قابل توجه است: «چون در این کتاب به دقت نظر شود، دیده خواهد شد که مندرجات آن منتخبات و یا دست چینی از نسک های گوناگونی است که بعدها در آن تصرفات زیادی شده و هر تفسیرکننده ای این متن را به سلیقه و با وقایع زمان خود تطبیق داده و تعبیر کرده است. به حدی که در ربط مطالب اولی و وحدت اصلی کتاب خلل هایی وارد آمده است. این آشفتگی در نسخ پازند و فارسی بهمن یشت به مراتب بیشتر دیده می شود».(1) آن گاه آقای هدایت با اشاره به این که دارمستتر تاریخ تألیف زند وهومن یسن را بین 1099 میلادی و نیمه قرن چهاردهم یا کمی قبل از آن می دهد، درباره تاریخ کتاب می نویسد: «چیزی که محقق است نسخه کپنهاگ در حدود 550 سال قبل نوشته شده و از آن جا که افتادگی و اشتباهات زیادی در آن دیده میشود، بدیهی است که نسخه اصلی نبوده و از روی نسخه خطی قدیمی تری رونویس شده و هر رونویس کننده ای کم و بیش در آن دخل و تصرف کرده است. راجع به پیش گویی ها نیز رونویس کنندگان همین آزادی را به خود اجازه داده اند. این مطلب از مقابله چهار دوره ستودگر در زند وهومن یسن با پیشگویی همین دوره در دین کرد که با یکدیگر متفاوت هستند آشکار میگردد».(2)

با توجه به مطالب بهمن یشت و دقت در متن آن می بینیم که در چند جای این رساله، مکرر و به صورت ناشیانه ای از حملات رومیان، ترکان و مسلمانان سخن به میان آمده و هر بار تعبیر و توضیحی بر آن افزوده شده است. به طور مثال نام پهلوان موعود بهرام ورجاوند ذکر شده که با تولدش ستاره ای از آسمان فرو می افتد:

«پدر این کی از تخمه کیانیان باشد. او به یاری هوشیدر به هندوستان رود. در صد