معاد صفحه 213

این آیه با همه کوتاهی خود به قدری جامع است که

اگر تمام نویسندگان و گویندگان در تمام عمر خود در اوصاف بهشت بگویند یا بنویسند ، در این جمله کوتاه جا دارد و همه را شامل می شود .

نعمت های دنیا هر چه عالی باشد ، بالاخره انسان سیر شده و نسبت به کامیابی از آنها به حالت بی تفاوتی می رسد ، مثلاً منظره های دیدنی برای کسانی جالب است که هنوز ندیده باشند ، ولی برای ساکنان آن منطقه دیگر چندان لذّتی ندارد و عادّی شده است ، امّا دیدنی های بهشت و نعمت های آن کسل کننده نیست و از نشاط انسان نمی کاهد ، بلکه تا ابد لذّت بخش است و کامیابی ها همچنان باقی است ، البتّه شاید این امر به خاطر تنوّع و تغییرات پی در پی در آنها باشد که بهشتیان از آن خسته و سیر نمی شوند ، چنانکه قرآن می فرماید: لَهُم ما یَشاؤ نَ فِیهَا وَلَدَینَا مَزِید(887) آنچه بهشتیان بخواهند در بهشت وجود دارد و اضافه و زائد بر آن نیز در اختیار ماست .

بهشت قابل وصف نیست

خداوند می فرماید: برای هیچ کس قابل تصوّر نیست که ما برای سحر خیزان نیایشگر چه مقام و نعمت هایی را که سبب روشن شدن چشم آنان است ، پنهان و ذخیره کرده ایم ، فَلا تَعلَمُ نَفسٌ ما اُخفِیَ لَهُم مِن قُرَّهَ اَعیُنٍ(888)

چنانکه در کتاب های آسمانی گذشته می خوانیم که خداوند می فرماید: اءعدَدتُ لِعِبادِی ما لا عَینَ رَاءَت وَلا اُذُنَ سَمِعَت وَلا خَطَرَ بِقَلبِ بَشَرٍ(889) برای بندگان صالح خود چیزهایی را آماده کرده ام که

نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به فکر انسانی آمده است .

نعمت های ابدی

بارها قرآن مساءله پایدار بودن نعمت های بهشتی و بهشتیان را بیان فرموده و با جمله خالِدِینَ فِیهَا به ما گوشزد کرده است که بهشتیان دیگر به هیچ عنوان از بهشت خارج نمی شوند .

در جای دیگر می فرماید: اُکُلُها دائِمٌ(890) میوه های بهشتی نه فصلی و موسمی است و نه آفت زده می شود که در مدّتی اصلاً نباشد ، یا می فرماید: لامَقطُوعَهٍو لامَمنُوعَهٍ(891) میوه های بهشت نه گاه بیگاه همچون میوه های دنیا قطع می شود و نه انسان از خوردن آن منعی دارد ، امّا در دنیا گاهی میوه هست ، ولی تهیّه آن مشکل است ، یا از ما دور است ، یا بی اشتها هستیم ، یا هنوز نارس و نامطبوع است ، یا برای معده ما قابل هضم نیست ، یا آلوده و فاسد است ، یا تیغ دارد ، یا ما از خوردن آن منع شده ایم ، یا عوارض دارد و امثال آن ، به هر حال در آیه فوق می فرماید: میوه های بهشت همیشه هست و هیچ وقت برای هیچ یک از بهشتیان هیچ گونه منعی در کار نیست و عوارضی هم ندارد .