معاد صفحه 22

ضبط می شود .

خلاصه بحث : گفتیم دلیل اوّل معاد ، عدل الهی است یعنی با سه مقدّمه ثابت می شود که طبق عدالت باید قیامتی باشد و آن مقدّمات عبارتند از:

1 مردم در برابر گفتار و فرمان خدا و پیامبران دو دسته هستند: عدّه ای مخالف و گروهی هوادار .

2 دنیا نیز (به دلیل همان شش پاسخی که گفتیم ) جای جزا نیست .

3 خداوند عادل است (و عدل او در جای خود با دلائل محکم عقلی ثابت شده است . (52))) و عمل افراد را بدون پاداش و جزا نخواهد گذاشت .

بنابراین باید جایی برای جزا وجود داشته باشد که آن روز قیامت است .

دلیل دوّم معاد: حکمت خدا

تاکنون عدل خدا را به عنوان اوّلین دلیل معاد بیان کردیم و اکنون دلیل دیگری را مطرح می کنیم و آن اینکه اگر قیامتی نباشد اصل آفرینش انسان و جهان لغو و بیهوده و خلاف حکمت الهی است .

فرض کنید: شخصی انواع غذاهای لذیذ ، آن هم به تعداد حساب شده ای را با توجّه خاصّی و بر اساس مهر و لطفی که نسبت به مهمانان عزیزیش دارد تهیه نماید و انواع خوردنی ها و نوشیدنی ها را در فضای مناسب و زیر سقفی زیبا با مسئولینی برای پذیرایی آماده کند و افراد بسیاری را به عنوان تدبیر و نظارت و حفاظت بر این مهمانان قرار دهد ، لیکن بعد از همه این تشریفات ، مهمانانی وحشی همچون گرگ ها ، گربه ها و موش ها وارد این فضا شوند و بر سر این سفره به جان

هم افتند و هم خودشان و هم سفره را بهم بریزند و آنگاه صاحب خانه سفره را جمع نماید ، راستی این مهمانی چه تحلیلی می تواند داشته باشد ؟