معاد صفحه 59

نکند ، باز هم توبه او ریشه و اساس ندارد .

8مَن تَابَ و لَم یَفتَح قَلبَه و لَم یُوَسِّعْ کَفّه فلَیسَ بتائِب هر گاه توبه کند ، امّا روحش باز و رویش گشاده نباشد ، بلکه همان تنگ نظری های قبلی را داشته باشد و از کمک به دیگران خودداری کند ، او هم توبه نکرده است .

9مَن تابَ و لم یُقَصِّر اءمَلَه ولَم یَحفَظ لِسانَه فَلیسَ بِتائب هر گاه کسی توبه کند ، ولی از خیال پردازی و آرزوهای واهی ودور و دراز خویش دست برندارد و زبانش را از انواع تهمت ها ، دروغ ها ، غیبت ها ، ناسزاها ، شایعه سازی ها ، یاوه گویی ها ، سخن چینی ها ، سوگندهای نابجا و گواهی دادن های ناروا و . . . بازندارد ، در حقیقت توبه ای نکرده است .

10مَن تَابَ ولَم یُقَدِّم فَضلَ قُوتِه مِن بَدَنِه فَلَیسَ بِتائِب کسی که توبه کند ، ولی در مسائل اقتصادی و مصرف مال و توجه به محرومان و گرسنگان جامعه بی تفاوت باشد و حاضر نباشد کمی از تشریفات زندگی خود را در راه رفاه دیگران صرف نماید ، او هم توبه نکرده است .

سپس پیامبر صلّی اللّه علیه و آله سخن خود را چنین ادامه دادند:

اذا استَقام عَلی هذِهِ الخصال فذاک التّائِب (162) هر گاه توبه کننده این صفات دهگانه را مراعات کرد ، براستی او توبه کرده است .

شرایط و انواع توبه

همان گونه که برای هر نوع بیماری دوایی مخصوص است

، برای هر نوع گناهی هم توبه خاصّی لازم است که مناسب با آن گناه می باشد .

مثلاً توبه کتمان حقائقی که باید برای مردم گفته می شد به این است که انسان آن مسائل را با بیان رسا و گویا بیان نماید .