معاد صفحه 60

قرآن بعد از آنکه کتمان کنندگان رابه سخت ترین نفرین ها تهدید می کند می فرماید: الاّ الّذینَ تابوا واَصلِحوا و بَیّنوا فَاُولئک اءتوبُ علیهم واءنَا التّوابُ الرّحیم (163) هرگاه افراد کتمان کننده توبه نمایند و خرابی ها را اصلاح کنند و به جای کتمان های خود دست به بیان حقایق دینی مکتوم در مورد خود بزنند ، من نیز لطف و رحمتم را بر آنان بر می گردانم و من توبه پذیر رحیمی هستم .

در این آیه چگونگی توبه با نوع گناه کاملاً تناسب و سنخیّت دارد .

در قرآن شاید آیه ای نباشد که در کنار توبه ، وظیفه ای را بیان نکرده باشد ، مثلاً مکرّر در کنار جمله تابوا جمله اصلحوا هم آمده است ، (164) یعنی علاوه بر توبه و پشیمانی قلبی ، باید انسانِ توبه کننده خرابکاری های گذشته خود را اصلاح نماید .

در کنار توبه منافقان ، وظائف متعدّدی بیان شده است ، از جمله اینکه می فرماید: الاّالّذینَ تابوا واَصلِحوا واعتَصِموا باللّه واَخلِصوا دینَهم لِلّه فاُولئک مَع المؤ منین (165) گر چه منافقان در قعر دوزخند ، لیکن هر گاه توبه کنند و خرابی های گذشته را اصلاح نمایند ، واصلحوا وبه جای وابستگی به غیر مسلمانان (شرق و غرب و

طاغوت ها) تنها به خدا متوسّل شوند ، واعتصموا باللّه وبه جای بدعت و ایجاد مکتبی التقاطی ، تنها از قانون خدا و سنّت رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله پیروی نمایند ، واخلصوا دِینَهُم لِلّه و دین و اعمال دینی را خالص برای خدا انجام دهند و در کنار توبه به این وظائف عمل نمایند و نشان دهند که به راستی از راهی که رفته اند پشیمان شده اند ، ما نیز اینان را همراه مؤ منان قرار می دهیم . فاولئک مع المؤ منین

در بعضی آیات (166) در کنار جمله تابوا جملات دیگری از قبیل اءقاموا الصلوه و آتوا الزّکوه آمده یعنی مشرکین که توبه می کنند باید نماز را هم بپادارند و زکات را بپردازند . . .

و در آیات دیگر می بینیم که در کنار توبه ، شرط عمل صالح و ایمان بیان شده است . (167)

کوتاه سخن آنکه : توبه تنها پشیمانی نیست ، بلکه باید هم حقّ مردم به آنها داده شود و هم حقّ خدا انجام گیرد و خرابی ها اصلاح و کتمان حقایق دین افشا و کفرها ایمان و شرک ها توحید گردد و . . . تا توبه حقیقی صورت گیرد .

همراهی ولایت

اگر تمام عبادات انجام گیرد و حقوق الهی و حقوق مردم پرداخت شود و پشیمانی قلبی هم صددرصد باشد ، ولی در مسائل سیاسی و اجتماعی انسان دچار لغزش شود ، یعنی خط ولایت و رهبری او سالم نباشد ، تمام کارها و جبران ها و توبه ها نقش برآب است