- مقدّمه ناشر 1
- مقدّمه مؤلف 3
- اشاره 5
- فصل اوّل: آفرینش انسان 5
- درس اول: ابتدای شکل گیری عالم 6
- اشاره 6
- آب مادّه اصلی همه موجودات مادّی 7
- منشأ پدید آمدن اختلاف ها در موجودات 11
- چکیده درس اوّل 15
- خودآزمایی 16
- اشاره 17
- درس دوم: مراحل خلقت انسان 17
- 1. انسان در عالم ارواح 18
- اشاره 18
- کثرت روایات عالم ارواح 21
- 2. انسان در عالم ذرّ (= عهد = میثاق = الست) 22
- چکیده درس دوّم 25
- خودآزمایی 26
- اشاره 27
- درس سوم: روح و بدن 27
- زمان و محلّ ترکیب روح و بدن 28
- کیفیّت قرار گرفتن روح در بدن 32
- نقش روح و بدن در حقیت انسان 33
- چکیده درس سوّم 36
- خودآزمایی 37
- اشاره 38
- درس چهارم:حقیقت روح و بدن 38
- عدم تجرّد روح 39
- معانی روح در قرآن و حدیث 43
- چکیده درس چهارم 46
- خودآزمایی 46
- اشاره 47
- درس پنجم: انسان در دنیا 47
- خلقت انسان از خاک 48
- دلالت آیات قرآن بر خلقت انسان از خاک 50
- دلالت روایات بر خلقت انسان از خاک 52
- چکیده درس پنجم 55
- خودآزمایی 55
- فصل دوم: بازگشت انسان 56
- اشاره 56
- اشاره 57
- درس ششم: جایگاه اعتقادی معاد 57
- معنای لغوی معاد 58
- اهمّیّت معاد 59
- معنای اصطلاحی معاد 59
- آثار اعتقاد به معاد 60
- 1. عدل الاهی 61
- اشاره 61
- لزوم و ضرورت معاد 61
- 2. حکمت الهی 65
- معاد، ضرورت ادیان 66
- معاد وحوش و حیوانات 68
- چکیده درس ششم 70
- خودآزمایی 71
- درس هفتم: امکان معاد 72
- اشاره 72
- اشاره 73
- الف: شواهد قرآنی 73
- زنده شدن مردگان در دنیا 73
- 1. زنده شدن مقتول بنی اسرائیل 74
- 2. زنده شدن حضرت عزیر بعد از صد سال 75
- 3. زنده شدن پرنده های حضرت ابراهیم (علیه السلام) 76
- ب: شواهد روایی 79
- چکیده درس هفتم 80
- خودآزمایی 81
- اشاره 82
- درس هشتم: شبهات منکران معاد 82
- 1. شبهات منکران و پاسخ قرآن به آن ها 83
- 2. شبهه آکل و مأکول 87
- چکیده درس هشتم 90
- خودآزمایی 90
- درس نهم: مرگ 91
- اشاره 91
- مرگ و خواب 92
- احتضار 99
- چهره فرشته مرگ در حال قبض روح 100
- کیفیّت قبض روح مؤمن و فاجر 101
- سختی دوری از دوستان و آشنایان 105
- درد و رنج مؤمن درحال احتضار کفاره گناهان اوست 108
- حضور پیامبر و ائمه (علیهم السلام) نزد محتضر 109
- چکیده درس نهم 110
- خودآزمایی 110
- درس دهم: برزخ 112
- اشاره 112
- معنای برزخ 113
- برزخ منزلی از منازل آخرت 116
- سؤال قبر 118
- چکیده درس دهم 123
- خودآزمایی 124
- درس یازدهم: عذاب برزخ 125
- اشاره 125
- فشار قبر 126
- عوامل مؤثّر بر فشار قبر 128
- عوامل مؤثّر بر رفع فشار قبر 129
- 1. حجّ 129
- 4. قرائت سوره ملک 130
- 3. چهار روز روزه گرفتن در ماه رجب 130
- 2. خواندن آیه الکرسی 130
- 7. چهار بار حج رفتن 131
- 8. شکیبایی زن بر بدخویی شوهرش 131
- 5. رکوع کامل 131
- 6. خواندن سوره نساء 131
- 9. وضو 132
- 10. مرگ در روز یا شب جمعه 132
- 12. آب پاشیدن بر روی قبر 133
- 11. جریده 133
- 13. کارهای خوب فرزندان 134
- خودآزمایی 136
- چکیده درس یازدهم 136
- اشاره 137
- درس دوازدهم: وضعیّت ارواح در برزخ 137
- وضعیّت ارواح در برزخ 138
- آگاهی ارواح در برزخ از احوال دنیا 141
- مسخ در برزخ 144
- بازگشت از برزخ به دنیا 145
- چکیده درس دوازدهم 146
- خودآزمایی 147
- اشاره 148
- درس سیزدهم: فنای عالم و برپایی قیامت 148
- نفخه اول 149
- اشاره 149
- نفخ صور 149
- نفخه دوم 153
- مواقف قیامت و محاسبه اعمال 155
- خودآزمایی 159
- چکیده درس سیزدهم 159
- اشاره 161
- درس چهاردهم: کیفیّت زنده شدن مردگان و قیامت 161
- 1. بارش باران و جمع شدن ابدان مردگان 162
- 2. تشبیه معاد به رویش زمین 167
- چکیده درس چهاردهم 170
- خودآزمایی 170
- درس پانزدهم: واژه های کلیدی معاد در قرآن 171
- اشاره 171
- 1. عود و اعاده 172
- 2. ایاب، رجوع، صیرورت 174
- 3. احیاء، بعث، بعثره و قیام 177
- 4. حشر، جمع و نشر 178
- 5. لقاء الله و حضور 179
- 6. خروج و اخراج 180
- خودآزمایی 181
- چکیده درس پانزدهم 181
- اشاره 182
- درس شانزدهم: کیفر اعمال 182
- محلّ کیفر 183
- آیا جزای عمل عین عمل است؟ 187
- چکیده درس شانزدهم 193
- خودآزمایی 194
- درس هفدهم: تجسم اعمال 195
- اشاره 195
- همراهی عمل با انسان 196
- حبط و تکفیر 198
- چکیده درس هفدهم 205
- خودآزمایی 206
- اشاره 207
- درس هجدهم: شفاعت 207
- معنای شفاعت 208
- اهمیّت شفاعت 210
- شفاعت کنندگان 211
- شفاعت شوندگان 212
- محلّ شفاعت 214
- چکیده درس هیجدهم 217
- خودآزمایی 218
- اشاره 219
- درس نوزدهم: بهشت و جهنّم (1) 219
- مخلوق بودن بهشت و جهنّم 220
- هر انسانی منزلی در بهشت و منزلی در جهنّم دارد 224
- بهشت و جهنّم برزخ 225
- درجات بهشت 227
- چکیده درس نوزدهم 229
- خودآزمایی 230
- اشاره 231
- درس بیستم: بهشت و جهنّم (2) 231
- درکات جهنّم 232
- تفاوت های دنیا و آخرت و لذّتها و عذابهای آن دو 234
- خلود 239
- روییدن ترتیزک در زمین جهنّم 241
- چکیده درس بیستم 242
- خودآزمایی 242
- فهرست منابع 244
اشاره
از دانشجو انتظار می رود بعد از مطالعه ایندرس کیفیّت گردآوردن ارواح و بدن ها را در روز رستاخیز بداند و گفتگوی امام صادق (علیه السلام) را با زندیق و آیات یادشده را در این زمینه مورد دقت قرار دهد و همچنین از وجه تشبیه معاد به رویش زمین آگاهی یابد.
1. بارش باران و جمع شدن ابدان مردگان
در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است آن گاه که خداوند متعال بخواهد مردگان را زنده کند چهل روز باران بر زمین خواهد بارید تا بدن های مردگان دوباره جمع شود :
إِذَا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ یَبْعَثَ الخلق أَمْطَرَ السَّمَاءَ عَلَی الْأَرْضِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً فَاجْتَمَعَتِ الْأَوْصَالُ وَ نَبَتَتِ اللُّه حُوم. (1)
هنگامی که خدا اراده کند مردگان را برانگیزد چهل روز از آسمان بر زمین
1- . تفسیر قمی 2 / 253؛ بحارالانوار 7 / 33.