انسان و معاد صفحه 241

توانایی بر نقمت و عقاب را تأخیر انداختی، حقّ خویش راترک کردی و به کمتر از آن چه او مستوجب اش بود خشنود شدی.

حال اگر به این مطلب درجات مختلف عذاب های کافران را در دوزخ اضافه کنیم معلوم می شودکه خداوند متعال بااین که کفّار را تا ابد در جهنّم نگه می دارد ولی این به آن صورت نیست که همه  آن ها در عذابی شدید باشند بلکه عذاب های آن ها متفاوت است. و بالاتر از همه این ها آن که خداوند متعال برای برخی از کفّار که پایبند به اخلاق انسانی و اجتماعی باشند و مؤمنان را تحت حمایت خویش قرار دهند محلی در جهنّم فراهم خواهد کرد که از حرارت آتش در امان باشند و روزی آن ها از جای دیگر غیر از جهنم برایشان برسد.

روییدن ترتیزک در زمین جهنّم

موفّق غلام امام رضا (علیه السلام) نقل می کند که مولایم امام رضا (علیه السلام) هر وقت امر به خریدن سبزی می کرد،دستور می داد سبزی و ترتیزک زیاد بخریم و برایش خریده می شد و او می فرمود :

مَا أَحْمَقَ بَعْضَ النَّاسِ یَقُولُونَ: إِنَّهُ یَنْبُتُ فِی وَادٍ فِی جَهَنَّمَ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ وَقُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَهُ فَکَیْفَ تَنْبُتُ الْبَقْلُ؟! (1)

چقدر برخی از مردم احمق اند که می گویند: ترتیزک در سرزمین جهنّم می روید در حالی که خدای عزوجل می فرماید: آتش زنه های آن مردم و سنگ ها هستند پس چگونه در آن سبزی می روید؟!

امام (علیه السلام) روییدن سبزی در زمین جهنّم را با توجّه به این آیه که «آتش زنه جهنّم انسان ها و سنگ ها هستند» جای تعجّب و سخن احمقانه دانسته است. بنابراین تا جهنّم هست عذاب و آتش هم وجود دارد.