معاد و آثار اعتقاد به آن صفحه 146

1- [1] . تفسیر المیزان، 13، ص 74 73.

أسلَمُکَ، ثُمَّ لا یحشر الاّ معکَ، وَ لا تحشر الاّ مَعَه، وَ لا تَسأل الاّ عَنهُ فلا تَجْعَلَهُ الاّ صالحا، فأنّه اِن صَلَحَ انَستَ بِهِ وَ اِن فَسَدَ لا تَستَوحِش اِلاّ مِنهُ وَ هُوَ فعلُک ... »(1)

«... محققاً تو ای قیس ناگزیری از قرین و همدمی که با تو دفن می شود، در حالی که زنده است، و تو با او دفن شوی در حالی که مرده ای؛ پس اگر قرین تو کریم وبزرگوار باشد تو را اکرام می کند و گرامی دارد و اگر پست و فرومایه باشد با تو بدی نماید، سپس جز با تو محشور نمی شود و جز درباره ی آن، مورد سوال قرار نمی گیری، بنابراین قرینت را جز صالح و نیک قرار مده؛ زیرا اگر صالح باشد به او انس گیری و اگر فاسد و ناشایست باشد جز از او در وحشت و هراس نباشی و آن قرین و همدم عمل توست.

این حدیث به طرق مختلف در جوامع روایی شیعه و سنّی نقل شده است. و به قول مرحوم محمّد حسین کاشف الغطاء R: «این حدیث نزد فریقین مستفیض النقل است»(2)

حُذیفه نیز حدیثی طولانی از رسول خدا صلی الله علیه و آلهنقل می کند که این حدیث شریف نبوی بر مصاحبت وملازمت اعمال وانسان، دلالتی واضح دارد؛ آن حضرت چنین فرمودند:

«فَأِذا أَخرَجُوا مِن قُبورِهم خَرج مَع کُلِّ انسانٍ عَمَلَه الّذی کان عَمَلُه فِی دارِ الدُّنیا، لاِنَّ عَمَل کُلّ انسانٍ یصحبه فی قَبره، فاذا کانَ العبدُ مطیعاً لِرَّبِه وَ عَمَل عَمَلاً صَالِحاً، کانَ أنیسُهُ فِی الدّنیا وَ کانَ