اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 34

نمي‌اندازد و همه به معاينه درك مي‌كنند كه خدا حق مبين است و مشاهده مي‌كنند كه تمام قدرتها براي او و ملك و عصمت و امر و قهر، تنها شايسته اوست و شـــريكي بــراي او نيسـت.

و آن استقلالي كه در دنيا براي اسباب پنداشته مي‌شد از بين رفته و روابط تأثيري كه ميان اشياء بود زايل مي‌گردد، در اين هنگام است كه ستارگان اسباب فرو ريخته، اختراني كه اوهام را در ظلمات راهنمايي مي‌كردند خاموش مي‌شوند و ديگر براي هيچ دارنده‌اي ملكي بطور استقلال نمي‌ماند، ديگر براي هيچ قدرتمندي قدرتي كه با آن، عزت به خرج دهد نمانده، براي هيچ چيز ملجا و پناهگاهي كه بدان پناهنده شود و به وسيله عصمتش خود را حفظ نمايد باقي نمي‌ماند و ديگر پرده‌اي نخواهد ماند كه چيزي را از چيز ديگري محجوب و پوشيده بدارد و امر همه‌اش براي خداي واحد قهار است و جز او

نوع ديدن در روز قيامت (73)

كســي مالــك چيــزي نيســت و در اين اوصــاف كه برشمرديــم آيات بسيــاري در قــرآن كريـم اسـت كه بر كسـي كه در كــلام خداي تعالي تـدبـر كنـد مخفي نمي‌مـاند.

و اين‌است معناي جمله: «يَوْمَ هُمْ‌بارِزُونَ لايَخْفي عَلَي‌اللّهِ‌مِنْهُمْ‌شَيْ‌ءٌ...،» (16/مؤمن) و جمله: «... ما لَكُـمْ مِنَ اللّهِ مِنْ عاصِمٍ...،» (33 / مؤمن) و جمله: «يَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَيْئـا وَ الاَْمْرُ يَوْمَئِذٍ لِلّهِ،» (19 / انفطار) و همچنين آيات و جملات بسيار ديگري‌كه همه‌در اين صدد هستند، كه نفي كنندآنچه‌را كه اوهام‌دراين نشأه‌دنيوي - كه‌جز لهو و لعب‌چيز ديگري‌نيست - مي‌آرايد.

و چنين وانمود مي‌كند كه اين اسباب ظاهري هر يك براي خود سببي است مستقل در تأثير و هر كدام به صفتي از اوصاف ملك، سلطنت، قوّت، عزّت و كرامت متّصف است و اتّصافش هم به‌طور حقيقت است و اين خود اين‌هايندكه يكي‌مي‌دهد و آن ديگري منع

(74) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

مي‌كند يكي نافع است و ديگــري مضرّ و در غير اين اسبــاب ظاهـري سود و زياني نيست.

ازهمين‌جامي‌توان‌به‌معناي‌آيه:«يَوْمَ‌يَأْتِ‌لاتَكَلَّمُ‌نَفْسٌ‌اِلاّ بِاِذْنِه...،»(105/هود)مأنوس شد و اين معنا در آيات ديگري قريب به همين عبارت تكرارشده، مانندآيه: «...لايَتَكَلَّمُونَ اِلاّ مَنْ اَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ قالَ صَوابا» (38/نبأ) و آيه «هذا يَوْمُ لا يَنْطِقُونَ.» (35/مرسلات)

ظهـور و بــروز اسرار باطن‌ها