اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 43

روز قيامت، ظرف جزا (نه ظرف عمل) (93)

گو اينكه ظرف قيامت ظرف اضطرار و بيچارگي است، ليكن مفسرين گمان كرده‌اند كه سبب اين اضطرار مشاهده مواقف هول‌انگيز قيامت است كه مردم با ديدن آن چاره‌اي جز اعتراف و اقرار ندارند و جز از در صدق و پيروي حق سخن گفتن نتوانند. ولي ما در سابق گفتيم كه سبب اضطرار اين است كه ظرف قيامت ظرف جزاء است نه ظرف عمــل و در چنيـن ظرفــي بروز حقايق قهري است.

معرفه ششم قيامت : سعادت و شقاوت

«فَمِنْهُـــمْ شَقِــــيٌّ وَ سَـــعيــدٌ»

سعادت و شقاوت مقابل همند، چه سعادت هر چيزي عبارت است از رسيدنش به

(94) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

خير وجودش، تا به وسيله آن، كمال خود را دريافته و در نتيجه متلذذ شود و سعادت در انسان كه موجــودي است مركــب از روح و بدن عبــارت است از رسيــدن به خيـرات جسمانــي و روحاني‌اش و متنعــم شدن بــه آن.

و شقاوتش عبارت است از نداشتن و محروميت از آن.

پس سعادت و شقاوت به حسب اصطلاح علمي از قبيل عدم و ملكه است و فرق ميان سعادت و خير اين‌است كه سعادت مخصوص نوع و يا شخص است، ولي خير عام است.

و ظاهر جمله مورد بحث اين است كه مردم در قيامت منحصر به اين دو طايفه نيستنــد، چون فرمــوده: بعضي از ايشــان سعيدند و بعضي شقي و همين معنا با آيات ديگــري كه مــردم را به مؤمن و كافر و مستضعــف تقسيم مي‌كنــد مناسب اســت، چيزي كه هست چون سياق كــلام سياق بيــان اصناف از نظر عمــل و استحقاق نبوده لذا وضع مستضعفين يعنـي اطفـال و ديـوانگـان و كسـاني را كـه حجــت بـر آنـان تمـام‌نشده بيان نكرده است.