اوضاع طبیعی و انسانی قیامت از دیدگاه قرآن و حدیث صفحه 78

و اشاره به كلمه هذا به آن حقايقي است كه انسان در قيامت با چشم خود مشاهده مي‌كند و مي‌بيند كه تمامي اسباب از كار افتاده و همه چيز ويران گشته و به سوي خداوند واحد قهار برگشته است و همه اين حقايق در دنيا هم بود.

اما انسان به خاطر ركون و اعتمادي كه به اسباب ظاهري داشت از اين حقايق غافل شده بود و خيال مي‌كرد سببيت آن اسباب از خود آنها است و نمي‌دانست كه هر چه دارنــد از خداست و خــدا روزي سببيــت را از آنها خواهد گرفت، تا آنكه در قيامت خــداي تعالــي ايــن پــرده غفلــت را از جلــو چشـــم او كنـار زد، آن وقــت حقيقت امـر بـرايش روشن شده فهميد و به مشاهـده عيـان فهميـد، نــه بــه استـدلال فكــري.

و به همين جهت اين طور خطاب مي‌شود: «لَقَـدْ كُنْـتَ في غَفْلَـةٍ مِنْ هـذا،» تو در دنيا از اينهايي كه فعلاً مشاهده مي‌كني و به معاينه مي‌بيني در غفلت بودي، هر چند كه در

(164) اوضاع طبيعي و انساني قيامت

دنيا هم جلو چشمت بود و هرگز از تو غايب نمي‌شد، ليكن تعلق و دل بستگي‌ات به اسباب، تو را از درك آنها غافل ساخت و پرده و حائلي بين تو و اين حقائق افكند، اينك ما آن پرده را از جلو درك و چشمت كنار زده‌ايم، «فَبَصَرُكَ» ـ در نتيجه بصيرت و چشم دلت - «اَلْيَوْمِ» ـ امروز كه روز قيامت است ـ «حَديد» ـ تيزبين و نافذ شده، مي‌بيني آنچه را كه در دنيا نمي‌ديدي!

ازاين‌آيه دو نكته استفاده‌مي‌شود: اول‌اينكه روزقيامت را به‌روزي معرفي مي‌كند كه در آن‌روز پرده‌غفلت از جلو چشم بصيرتش‌كنارمي‌رود در نتيجه‌حقيقت امر را مشاهده مي‌كندو اين‌نكته درآياتي‌بسيارديگرنيزآمده، مانندآيه: «وَالاَْمْرُيَوْمَئِذٍلِلّهِ،» (19/انفطار) و آيــه: «لِمَنِ الْمُلْــكُ الْيَوْمَ لِلّــهِ الْواحِدِالْقَهّــارِ،» (16 / مؤمن) و آياتي ديگر نظير اينها.

و دوم اينكه آنچه خدا براي فرداي قيامت انسان تهيه ديده، از همان روزي تهيه

كنار رفتن پرده غفلت و تيزبين شدن ديدگان (165)

ديده كه انسان در دنيا بوده، چيزي كه هست از چشم بصيرت او پنهان بوده است و مخصوصا از همه بيشتر اين حقيقت براي او پنهان بوده كه روز قيامت روز كنار رفتن پــرده‌هــا و مشاهــده پشت پــرده اســت.

براي اينكه اولاً غفلت وقتي تصور دارد كه در اين ميان چيزي باشد و ما از بودنش غافل باشيم. از سوي ديگر تعبير به غطاء(پرده) كرده و اين تعبير در جائي صحيح است كه پشــت پرده چيــزي باشد و پرده آن را پوشانده و بين بيننده و آن حائل شده باشـد.