ص:7
به بهترین وجه خلق کرده است.(1) البته جهان طبیعت مملو از قطع و وصل ها و بریدن و پیوندزدن ها و نیز آمیخته با نشاط و غم، شادی و رنج، امید و شکست و... است. تمامی این آثار، لازمۀ نظام این جهان است. عالم ماده، به دلیل احکام مختص به خود، منشأ بلاها، رنج ها، محنت ها، بیماری ها و... است که ما از آن به «شُرور» یاد می کنیم. همچنین، منشأ خوشوقتی ها، موفقیت ها، شادی ها، پیروزی ها و... است که ما از آن به «خیرات» نام می بریم. گاه در این شرور و خیرات، ارادۀ آدمی نیز دخیل است؛ یعنی انسان با انتخاب و علم و آگاهی خویش که لازمۀ وجودی او در این عالم مادی است، یا به راه غلط گام می گذارد و منشأ شرور میشود، یا در صراط مستقیم حرکت می کند و سرچشمۀ خیرهای متعددی برای خود و جامعه می شود. اما گاه، در این شرور و خیرات، ارادۀ آدمی دخیل نیست؛ بلکه عللی طبیعی