خورشید تابان در علم قرآن‌ صفحه 161

سلسله مراتب چنین است: چه؟ چگونه؟ چرا؟

دوران دوم تاریخ فلسفه‌

اشاره

یونانیان آغازگران این دورانند که نخستین بار با استدلال و روشی که بعدها به نام منطق نامیده شد، به پژوهش پرداختند و با جلوگیری از انحرافات فکری، فلسفه‌ای ساختند که به گفته برگسن «32» بزرگترین فیلسوفان همزمان ما پیرو افلاطون متولّد می‌شوند.

در این دوران است که فکر بشر ترقّی نموده از روش منطقی و استدلالی باستان پا را فراتر گذارده، و دری از اندیشه بر وی باز می‌گردد و به روش تحقیقی نایل می‌شود، و دیالک تیک (گفتگوی دو طرفه) را آغاز می‌کند.

فلسفه دوران اوّل زمینه دوران دوم است نه بنیاد آن. تذکر داده می‌شود که تحوّل فلسفه جبری نیست و بخودی خود انجام نمی‌گیرد، بلکه تکامل است؛ یعنی در نتیجه تصرّف فرد یا افرادی در آن واقعیّت می‌یابد. بر این حساب می‌توان گفت که در صورتی که سقراط و افلاطون به دنیا نیامده بودند فلسفه دوران اوّل فراموش می‌شد، زیرا سوفیستها که کارشان سخن پردازی بود راه جستجوی حقیقت و هر گونه فلسفیدن را کاری بیهوده می‌دانستند، و اوضاع آتن نیز مناسب فلسفیدن نبود، چون توجّه مردم بیشتر به سوفستائیان بود و هنگامی که آتنیها سقراط را در محاکمه به جرم راهنمایی که برای فکر صحیح کرد محکوم کردند، اوضاع اجازه نمی‌داد که افلاطون بتواند فکر استاد را دنبال کند. با این وصف، افلاطون تمام همّت خود را برای تکمیل فلسفه استاد خود به کار بست و سرانجام فلسفه‌ای ساخت که هنوز باقی است. «33» (32)- nosgreB.

(33)- تاریخ فلسفه، محمود هومن.