خورشید تابان در علم قرآن‌ صفحه 180

بشری نهی فرموده‌اند. امّا از نظر عقل باید گفت عقل مخلوق خداست که نمی‌تواند به ذات و کمالات خدا احاطه پیدا کند و به سوی او راهبر باشد، و آنچه را اندیشه درباره غیب بگوید- که از آن آگاهی ندارد- به حدس و گمان خواهد بود.

لغزش فلاسفه در برخی امور

اندیشمندان اسلامی چون مایه‌های فکری خود را از کانالهای فکری فلاسفه یونان گرفته‌اند و خواسته‌اند مباحث دینی و اعتقادی اسلام را با پایه استدلال و برهان عقلی استوار کنند، گرفتار اختلاف نظر، و دچار اشتباه شده‌اند، و هر گروه و دسته با دلایلی به اثبات مدّعای خود می‌پردازند. از جمله، حکما و فلاسفه در مورد حدوث و قدم عالم اختلاف دارند به طوری که عده‌ای برای عالم، ابتدایی قائل نیستند. «55» (55)- ارسطو گوید: ما سوی اللّه حادث با لذات و قدیم زمانی‌اند. افلاطون گوید: بعضی از ما سوی اللّه حادث ذاتی و قدیم زمانی‌اند؛ مانند نفوس و مجردات و بعضی دیگر حادث ذاتی و زمانی‌اند با هم مانند زمانیات.

مجلسی در بحار الانوار (ج 57، صص 239- 240) می‌فرماید: «تمام مسلمین بلکه همه ارباب ملل را عقیده بر آن است که ما سوی اللّه همه حادثند؛ یعنی خداوند آنها را پدید آورده و این ضروری دین است. و میرداماد در قبسات آورده که تمام انبیا و اوصیا اجماع دارند که ما سوی اللّه حادث است.

شهرستانی در «نهایة الاقدام» آورده که مذهب اهل حق آن است که عالم حادث است و خداوند آن را ابداع فرموده است. این گفتار را نیز محقق طوسی تأیید فرموده، و گروهی از فلاسفه یونان نیز بر همین عقیده‌اند. سپس فرموده قول به قدم عالم و ازلیّت حرکات پس از اثبات صانع از زمان ارسطو مطرح گردیده است. او برخلاف سلف این رأی را به فکر و براهین خویش ابداع کرده و اسکندر افرودیسی و غیر آن از شاگردانش از وی متابعت کردند. و میر داماد فرموده: افلاطون و فلاسفه قبل از او چون طالس و اناکسیماندر و اناکسیمنس از اهل ملطیه- و فیثاغورث و انباذقلس و سقراط و غیر آنها از قدما معتقدند عالم امر و خلق به جمیع اجزاء حادثند، ولی ارسطو و شاگردانش معتقد بر قدم عالم امر و