آرای وهابیت در ترازوی قرآن و سنت صفحه 36

ص:48

لزوم بعثت انبیا را اثبات کرد. اگر هم بخواهیم عقل را با شرع ثابت کنیم، مستلزم دور است؛ زیرا خود این شرع از طریق عقل شناخته می‌شود و تا عقل نباشد امکان اثبات شرع و نبوت نیست.

از کجا بدانیم کسی که ادعای نبوت کرده است، راست می‌گوید؟ ! این عقل است که می‌گوید خداوند حکیم معجزه را به‌دست دروغگو نمی‌دهد و این پروردگار مهربان، بندگانش را در مسیری قرار نمی‌دهد که گروهی با دروغ و نیرنگ، موجب گمراهی آنان شوند. بنابراین عقل از طریق لزوم شکر منعم (ضرورت تشکر از کسی که نعمت به شما می‌دهد) و دفع ضرر محتمل (لزوم جلوگیری از ضرر احتمالی) خداوند را می‌شناسد.

در اثبات صفات خداوند هم، راهی غیر از راه عقل وجود ندارد. «علامه حلی» می‌گوید: «معرفت خداوند براساس حکم عقل واجب است؛ اگرچه شرع نیز بر آن دلالت دارد» .(1)

عقل انسانی پس از نگریستن به هستی و نظم و قدرت و علم به کار رفته در آن، به حکیم بودن خداوند و عدالت او حکم می‌کند. پس می‌توان گفت که عقل، سرمایه انسان برای شناخت مبدأ و معاد و وسیله هدایت انسان در زندگی برای رسیدن به سعادت و کمال در جهان دیگر است.

اهمیت حکم عقل در استنباط احکام شرعی

از مباحث مهم‌علم اصول فقه، ملازمه بین حکم شرع و حکم عقل است؛ یعنی شرع هیچ حکمی را مخالف عقل صادر نمی‌کند و عقل نیز نه تنها هیچ‌گونه مخالفتی با احکام شرع ندارد، بلکه بازویی محکم در