عقیده یک مسلمان صفحه 1

در این کتاب چه هدفی را تعقیب می‌کنیم؟

بسم اللَّه الرحمن الرحیم

چه جالب است که دین را به درخت باروری تشبیه کرده‌اند که ریشه‌های آن «عقاید» و شاخه‌های آن «برنامه‌ها و دستورات» و میوه آن «تربیت انسان کامل» است. و تعبیربه «اصول دین» و «فروع دین» همواره این خاطره را در نظرها زنده می‌دارد.

شک نیست اگر ریشه‌های دین بر اساس تقلید از نیاکان و پدر و مادر بوده باشد، بسیار سطحی و کم دوام خواهد بود، و هرگز در مقابل طوفانهای تبلیغات دشمنان پایدار نخواهد ماند.

امّا اگر این ریشه‌ها بر پایه منطق و استدلال قرار داشته باشد، از هیچ طوفانی نمی‌لرزد و همواره پابرجا خواهد بود.

به همین دلیل اسلام دستور می‌دهد که همه مسلمانان بدون استثنا در شناخت اصول عقاید دینی تحقیق و کنجکاوی کنند، و بدون دلیل چیزی را نپذیرند، و کورکورانه گام برندارند، تا مسلمانانی عمیق و ریشه دار و پر استقامت و پایدار و نسبت به اصول اسلامی وفادار بوده باشند.

از همین جهت در آیات قرآن کراراً با استدلالات شیرین و محکم در مسائل مربوط به خداشناسی و معاد و شناخت پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله رو به رو می‌شویم و حتی می‌بینیم که دشمنان را به خاطر گفتار بدون دلیل مذمت می‌کند و از آنها مطالبه استدلال می‌نماید، و می‌گوید ای پیامبر به آنها بگو اگر راست می‌گویید دلیل بیاورید «قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ»(1)

2

البتّه شک نیست هر کس به فراخور حال خود و به میزان استعداد و معلوماتش باید استدلال کند، هیچ گاه دلیلی را که از یک دانشمند بزرگ و مغز متفکّر خواسته‌اند، از یک فرد کم سواد نمی‌خواهند، مهم آن است که هر کدام دلیلی قانع کننده در مسائل مربوط به اصول دین و اعتقادات مذهبی داشته باشند.

عجیب این است که مسیحیّت کنونی که آمیخته به انواع خرافات شده است مذهب را مربوط به «دل» (عواطف) می‌داند و عقل را در آن دخالتی نمی‌دهد، و استدلالات عقلی را لازم نمی‌شمرد، در حالی که اگر پای استدلال در میان نباشد، پذیرش هر مذهبی آزاد خواهد بود، حتی مذهبهای ساختگی و احیاناً استعماری.

باید ما این امتیاز بزرگ اسلام را فراموش نکنیم که در تمام مباحث مربوط به اعتقادات بدون فرمان عقل چیزی را نمی‌پذیرد، و همه پیروان خود را دعوت به این موضوع می‌کند.

امّا در مسائل مربوط به وظایف و دستورات عملی در زمینه عبادت، تجارت، اخلاق، اقتصاد، سیاست و سایر حقوق فردی و اجتماعی و به عبارت دیگر در مورد «فروع دین» نیز دستور جالبی دارد و آن این که اگر کسی بتواند در آنها تخصص پیدا کند یعنی به مدارک و منابع اسلامی آشنا باشد و بتواند احکام خدا را از قرآن و سخنان پیشوایان اسلام و دلائل دیگر بفهمد، بر چنین شخصی لازم است که خودش به تحقیق و بررسی بپردازد. ولی از آن جا که شاخه‌های دین بسیار زیاد است و هر شاخه نیز شاخه‌های دیگری دارد و آگاهی از تمام جزئیات آن، نیاز به سالها غور و بررسی در علوم اسلامی دارد، اگر کسانی به این علوم وارد نباشند وظیفه دارند به دانشمندنی مراجعه کنند که هم آگاهی کافی دارند و هم پاک و دلسوزند، درست همانند مسائل پزشکی که اگر کسی در این رشته درس خوانده باشد به تشخیص خود عمل می‌کند و گر نه به هنگام نیاز به طبیب مراجعه می‌نماید.

ولی فراموش نکنید آنچه در بالا گفتیم تنها مربوط به شاخه‌های دین است امّا ریشه‌های آن که برای همه قابل تحقیق و بررسی است باید بدون استثنا همه در آن متّکی به استدلال و تحقیق باشند.

3

کتابی که از نظر شما می‌گذرد به همین منظور تهیه شده است که همه افراد بدون استثنا بتوانند با مطالعه آن از دلائل زنده عقاید اسلامی باخبر شوند، و بدون احتیاج به تقلید از این و آن خود را بیابند و به هنگام رو به روشدن با مخالفان از عقیده خود به خوبی دفاع کنند.

مباحث مربوط به خداشناسی با دلیلهایی زنده و روشن و همچنین صفات خدا.

مسائل مربوط به اصالت اسلام، و حقانیّت دعوت پیامبر، و عظمت کتاب آسمانی ما قرآن.

و مسائل مربوط به رستاخیز و جهان پس از مرگ و دلائل زنده‌ای که وجود این جهان را اثبات می‌کند، و چگونه زندگی انسانها در آن جهان.

همه بدون استثنا یا عباراتی ساده و روان و در عین حال متین و استوار در این کتاب آمده است.

تنها بخشی که از آن در این کتاب سخن به میان نیامده مسائل مربوط به امامت و جانشینان راستین پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و عقاید خاص شیعه در این زمینه است، زیرا ما این مباحث را به طور فشرده در کتاب «آیین ما» آورده‌ایم و کسانی که اطّلاعات بیشتری در این زمینه بخواهند می‌توانند به آن کتاب مراجعه کنند.

توفیق همه خوانندگان گرامی را در آگاهی هر چه بیشتر از حقایق اسلام و همچنین نشر و تبلیغ آن در همه جا و برای همه کس از خداوند بزرگ خواستاریم.

قم- ناصر مکارم شیرازی

ربیع الاول 1397

1

خداشناسی از دو راه مطمئن

درباره خداشناسی از دورترین زمان تا امروز کتابها نوشته شده و بحثها و گفتگوهای فراوانی در میان دانشمندان و غیر دانشمندان بوده است.

هر کدام برای پی بردن به این حقیقت راهی را انتخاب کرده‌اند، امّا از همه راهها بهتر که می‌تواند ما را به زودی به این مبدأ بزرگ جهان هستی نزدیک سازد دو راه است:

1- راهی از درون (نزدیکترین راه)

2- راهی از برون (روشنترین راه)

در قسمت اوّل سری به اعماق وجود خود می‌زنیم و ندای توحید را از دورن جان خود می‌شنویم.

و در قسمت دوّم در عالم پهناور آفرینش به گردش می‌پردازیم و نشانه‌های خدا را در پیشانی تمام موجودات و در دل هر ذره‌ای مشاهده می‌کنیم. هر کدام از این دو راه، بحثهای طولانی دارد، امّا کوشش ما این است که در یک گفتار فشرده، هر یک از این دو راه را اجمالًا مورد بررسی قرار دهیم.

1- سوره بقره، آیه 111.