دائره المعارف طهور: اصول عقاید صفحه 649

بنابراین آنچه در اعتقاد به حشر بدن ها در روز قیامت لازم است، آن است که بدن هائی از قبرها برانگیخته می شوند به طوری که اگر کسی هر یک از آن ها را ببیند می گوید این فلان کس است و خود اوست، و آن بهمان کس است و خود اوست؛ یا اینکه می گوید این بدن فلان است و آن بدن بهمان است؛ بنابراین از این لازم نمی آید که با تبدل بدن زید، هویت آن تبدل پیدا کند؛ همچنان که که اگر کسی در خلقت سیما و چهره اش، زشتی و دگرگونیی باشد و یا اینکه دستش بریده باشد و یا کر و کور و پیر باشد، لازم نمی آید با همان نقصان و دگرگونی که در خلقت سابقه اش بوده است محشور گردد و در روایات به این مطلب تصریح شده است.

سپس ملاصدرا بدون ذکر پاسخ متکلمین به این شبهه درباره پاسخ آن ها این گونه گفته است: «و اما متکلمین همگی بدون استثناء، به طریقی به این شبهه پاسخ گفته اند که به جهت ضعف آن، نیازی به ذکر آن نیست» این بود کلام ملاصدرا در دفع این شبهه.

اما مرحوم حکیم سبزواری نیز در دفع این شبهه بر همان روش و منوال ملاصدرا تمسک نموده است و میف رماید:

و شبهه الاکل و المأکول *** یدفعها من کان من فحول

إذ صوره بصوره لا تنقلب *** علی الهیولی الانحفاظ منسحب

بیت اول: و شبهه آکل و مأکول را، کسی که از بزرگان علماء باشد دفع می کند.

بیت دوم: چون صورتی به صورت دیگر تبدیل نمی شود، و الا لازم می آید در ماهیت انقلاب پدیدار شود؛ بلکه دو صورت مختلف بر روی ماده محفوظیتشان جاری و ثابت است. چون همان صورت سابقه بر روی ماده منحفظ و ثابت است در وقتی که صورت فعلیه بر روی ماده واقع می شود.