دائره المعارف طهور: اصول عقاید صفحه 710

جنبه دوم قضیه این است که برهان مطلب هم گفته شده است. توضیح اینکه به هر اسمی از اسم های خداوند می توان قسم خورد ولی در اینجا به رب قسم خورده شده است. اگر فرموده بود بلی والله قسم بود و اگر فرموده بود بلی والرحمن باز قسم بود ولی می فرماید: «بلی و ربی» یعنی بله، سوگند به ذات خداوند که پروردگار من است و پروردگار همه عالم است. این پروردگار یعنی آن ذاتی که اشیا را در رسیدن به کمال و غایتی که استعداد رسیدن به آن را دارند پرورش می دهد. پروراندن یعنی چه؟ حقیقت پروراندن چیست؟ فراهم کردن مقدمات و وسایل برای چیزی که استعداد رسیدن به کمال و غایتی را دارد به طوری که آن چیز به نهایت خودش برسد.

یک تخم گل می تواند همان ابتدا فاسد شود، جوانه از زمین که بیرون آمد می تواند به خاطر نرسیدن آب یا امر دیگری از بین برود. ولی پروراندن گل این است که کمالات و استعدادات گل به نهایت برسد، تا آنجا که ممکن است شکوفه کند و گل بدهد. خداوند که رب العالمین است، یعنی استعدادهایی را که در ذات موجودات هست به فعلیت می رساند. استعداد انسان و بلکه هر موجودی در دنیا پایان نمی پذیرد. انسان استعداد بقا دارد و خدای رب العالمین و پرورش دهنده موجودات، انسان را تا آنجایی که می تواند برود می برد. پس در ضمن یک قسم برهان مطلب هم گفته شده است. خداوند متعال مکرر در قرآن می فرماید خلقت عبث نیست، بیهوده و بدون هدف و غایت نیست، چنین نیست که اشیا در وسط راه معلق و فانی شوند. خدای متعال در نهایت امر هر موجودی را به هر حدی که باید برسد می رساند و حد نهایی انسان جاودانگی و باقی ماندن است. پس اینکه فرمود: سوگند به پروردگارم که پروردگار همه جهانیان است شما مبعوث می شوید یعنی بعث شما شانی از شوون ربوبیت حق تعالی است.